Plaatsvervanging en opvolging gaat over vervangen en opvolgen van borstvoeding/moedermelk: ja of nee, waarmee, waarom, wanneer? Plaatsvervanging en opvolging is een compilatie van twee eerder verschenen blogs: Plaatsvervanger en opvolging
Wat is de beste plaatsvervanger voor borstvoeding, of beter gezegd, voor moedermelk? Al dan niet biologische kunstvoeding, van koe of geit of plant? Maakt het allemaal wat uit of niet?
”Als je de borstvoeding wilt afbouwen, of als je niet genoeg melk hebt, wat is dan de beste vervanging?” is vraag die ik vaak gesteld zie worden op de groepen voor moeders op Facebook. Vervolgens komt er een serie zeer voorspelbare antwoorden, waarin, een beetje afhankelijk van de signatuur van de groep, diverse soorten melk worden aan- en afgeraden. Kunstvoeding, biologische kunstvoeding, geitenkunstvoeding, opvolg- of groeimelk, al dan niet verdunde volle koeien- of geitenmelk. Allemaal met hun eigen veronderstelde pluspunten. Over biologische kunstvoeding heb ik al eerder uitgeweid, dat ga ik niet nog eens doen. Over opvolg- en groeimelken ook al en dat deden anderen ook. Vandaag wil ik ingaan op de ene of de andere dieren- of plantenmelk die ”meer op moedermelk zou lijken”, maar ook nog even op de verschillende soorten kunstvoeding.
In het kort: er bestaat geen volwaardige vervanger voor menselijke melk en is geen enkele niet-menselijke vervanger die ook maar in de buurt komt van menselijke melk. Zo simpel is het.
Wat betreft voedingswaarde is een kunstvoeding #1 waarschijnlijk het meest gelijkend. Althans er is een boel onderzoek ingestoken om tot de best mogelijke gelijkenis te komen binnen de budgettaire en technische mogelijkheden en beperkingen. De macronutriënten (eiwitten, vetten en koolhydraten) zitten er in min of meer voldoende mate is, hoewel ze verre van soorteigen zijn. De micronutriënten mankeren nogal, in soorten, hoeveelheden en verhoudingen en hoedanigheid (de herkomst). Beschermende stoffen ontbreken vrijwel volledig, op een paar polysacchariden na. Kunstmatige vervangers en dierlijke melken missen alle menselijke signaalstoffen zoals specifiek menselijke hormonen die nodig zijn voor menselijke groei en ontwikkeling. Ook belangrijk: merk maakt niet uit, baby is ook blij met B.
Kunstvoedingen nummers twee en verder, de opvolgmelken en groeimelken, vertonen jammerlijke tekortkomingen. Deze soorten kunstvoeding zijn op geen enkele wijze aangepast aan de behoefte van een kind, alleen aan de behoeften van de portemonnee van de fabrikant. Ze bevatten veel minder toegevoegde essentiële micro-nutriënten en veel meer onnodige toevoegingen, waaronder suiker.
Men probeert de gebruiker en haar zorgverlener ervan te overtuigen dat er opvolgmelk nodig is omdat ”moedermelk immers ook steeds van samenstelling verandert”. Ja, inderdaad verandert moedermelk steeds van samenstelling. Per voeding, per dag en in de loop van de weken, maanden, jaren dat een kind aan de borst drinkt. De eerste melk, colostrum, is radicaal anders van samenstelling: heel weinig water en heel erg veel beschermende stoffen. Na die eerste paar dagen, vanaf de stabilisatie van de melkproductie blijft de melk ook nog veranderen, maar veel subtieler. Die veranderingen tijdens de voeding en door de dag heen, daar kan geen enkele fabrikant aan beginnen.
Aanvulling:Over al die subtiele en minder subtiele verschillen schreef ik ondertussen Er is melk en er is melk. En dan is er melk. |
Zelfs gekolfde melk van de eigen moeder of donormelk van een andere moeder, moet die subtiele variatie opgeven. Dat geeft niet, het is nog steeds zeer goede melk. Deze veranderingen gaan over voedingswaarde, maar ook over hormonen en bescherming. De veranderingen op de langere duur gaan over voedingswaarde en bescherming. De voedingswaarde wordt naarmate de tijd verstrijkt steeds rijker, vooral veel vetter na de eerste verjaardag. De opvolgmelk van de kunstvoedingsfabrikanten wordt alleen schraler in voedingswaarde, blijft schraal in bescherming en krijgt meer onnodige calorieën zonder bijkomende voedingswaarde.
Maar wat dan als je na die eerste zes maanden exclusief borstvoeding toch over wilt naar iets anders? De eerste optie zou donormelk zijn. Dat is op alle fronten de voorkeurskeuze als vervanging voor moeders eigen melk. Als dat geen optie is, ligt de keuze aan de leeftijd en aan de hoeveelheid moedermelk die je wilt vervangen. Als het maar voor een enkele voeding per etmaal enkele keren per week tussen zes en twaalf maanden is, dan zou je kunnen overwegen om volle koe- of geitenmelk of -yoghurt te verdunnen met 1/4 deel water. Als het voor een groter deel per etmaal is en dagelijks, dan kies je liefst kunstvoeding nummer één. Na de eerste verjaardag kun je volle koe- of geitenmelk of -yoghurt geven. In totaal is 300-500ml per etmaal voldoende, dat is inclusief kaas (reken 10 gram per 100ml) en kwark (platte kaas in Vlaanderen) (reken ca. 25-50 gram per 100ml). Neem altijd de volle varianten, ongeacht wat zorgverleners of voedingsadviseurs anders aanraden. Jonge kinderen hebben vetten nodig voor een goede darmwerking. Neem ook altijd de naturel versies en nooit de versies die speciaal voor kinderen of baby’s zijn gemaakt. Deze bevatten allerlei onnodige toevoegingen, waaronder veel suiker, en vaak is er vet uitgehaald.
De melk die je kiest kan van elk ander dier komen: koe, geit, schaap, paard, ezel, kameel. Er is er geen één die ”meer op moedermelk lijkt’, ook niet die van een geit of een paard. Alle dieren waarvan wij de melk gebruiken zijn hoefdieren, die een volkomen andere spijsvertering hebben en volledig afwijkende voedingsbehoeften. De verschillen tussen de diverse hoefdiermelken zijn kleiner dan de verschillen tussen elk van die hoefdiermelken en menselijke melk. Zeggen dat deze of die melk meer op mensenmelk lijkt is zoiets als op een trapje klimmen en zeggen dat je nu dichter bij de maan bent. Plantaardige ”melken” zijn onvolledig en kunnen allergeen zijn (noten). Soja is minder geschikt als dagelijkse drank voor zich ontwikkelende kinderen vanwege de hormoonverstorende bestanddelen (fyto-oestrogenen).
Opvolgmelk
Wat of ik dacht van opvolgmelk, werd me in een Facebook privé berichtje gevraagd. En of ik daar ook een artikel over wist. Mijn antwoord was kort: opvolgmelk is onzin en ik weet even zo gauw geen artikel erover.
Voornamelijk wist ik geen artikel omdat het non-issue is, ofwel men praat de reclamepraatjes van de fabrikanten na ofwel men vindt het te zot om woorden aan vuil te maken. Napraten van verkooppraatjes kom je breeduit tegen. Ook in de zorg. Ook door mensen die beter zouden moeten weten. Zorgverleners die doodleuk, zonder een spier te verrekken of in luid en draconische lachen uit te barsten, met droge ogen verklaren dat het kindje na een half jaar uitsluitend borstvoeding nu opvolgmelk nodig heeft bij de boterham. Borstvoeding hoeft helemaal niet opgevolgd en vervangen te worden, dat blijft gewoon goed. Dat blijft zelfs nog jaren goed.
De marketing was wel weer heel erg slim. Eerst wordt het idee de wereld in geholpen dat de samenstelling van moedermelk na een half jaar drastisch verandert. Vervolgens dat dus de kunstvoeding ook moet veranderen. Nu is het niet helemaal een leugen van die veranderende samenstelling van moedermelk, maar de hele waarheid is het ook niet. Moedermelk is voortdurend wisselend van samenstelling, maar in voedingswaarde blijft het gedurende de hele borstvoedingsperiode (na de colostrumfase) min of meer gelijk. Het wordt na een jaar of zo wel wat vetter. Maar het wordt nooit minder voedzaam of minder rijk aan nutriënten. Opvolgmelk heeft een veel mindere voedingswaarde dan de gewone kunstvoeding, die al een karig alternatief is voor moedermelk.
Wat er in moedermelk door de maanden en jaren vooral verandert is de soort weerstand die het biedt. Er zitten namelijk precies die antistoffen in die het kind nodig heeft. Bij elke keer dat hij zijn actieradius vergroot (ook als hij ineens de aarde van de potplanten ontdekt of de inhoud van de kattenbak), besmet hij zijn moeder met die ziekteverwekkers als hij drinkt of natte slobberkusjes met haar deelt. In de borst worden dan razendsnel bijpassende antistoffen gemaakt en bij de volgende borstmaaltijd krijgt hij die al weer binnen. Daar kan geen opvolgmelk tegenop natuurlijk. Met of zonder belerende reclame-crèche-leidster met haar mooie ‘’tot-drie-jaar’’ diagram. En bij het afbouwen van de melkproductie als het kindje naar stoppen toe gaat, wordt de melk geconcentreerder, met nog meer antistoffen. Nog even een laatste boost met de laatste borst, een boostborst of borstboost als het ware.
Opvolgmelk, en daarna peutermelk of groeimelk, zijn volkomen onnodige, verzonnen producten. In feite zijn het enkel middelen die het mogelijk maken voor fabrikanten om reclame voor hun zuigelingenvoeding te kunnen maken. Het zijn directe gevolgen van het verbod op reclame voor zuigelingenvoeding tot 6 maanden (Zie de blogs in de categorie WHO en Marketing). Volgens de WHO en de First Steps Nutrition Trust zijn ze onnodig, onwenselijk en niet goed voor de gezondheid van kinderen. Het is erg jammer dat veel zorgverleners dit niet inzien en vrolijk de adviezen over opvolgmelk opvolgen die ze door de fabrikanten ervan ingefluisterd krijgen.
Zolang melk nog het hoofdbestanddeel is van het menu van een kind (tot de eerste verjaardag ongeveer) heeft het kind borstvoeding nodig en bij gebrek daaraan donormelk of gewone kunstvoeding nummer 1. Als melk niet meer het hoofdvoedsel is maar bijvoeding wordt, dan is het nog steeds borstvoeding of donormelk en bij gebrek daaraan volle koe- of geitenmelk. Kinderen die borstvoeding krijgen hebben geen andere melk nodig. Kinderen die geen borstvoeding krijgen hebben een volledige zuigelingenvoeding nodig of volle koe- of geitenmelk. Geen enkel kind heeft opvolgmelk, peutermelk of groeimelk nodig.
WHO: Information concerning the use and marketing of follow-up formula. 17-07-2013 ‘’The Organization further maintains that as well as being unnecessary, follow -up formula is unsuitable when used as a breast-m ilk replacement from six months of age onwards. Current formulations lead to higher protein intake and lower intake of essential fatty acids, iron, zinc and B vitamins than those recommended by WHO for adequate growth and development of infants and young children.’’ ‘’In summary, WHO recommends exclusive breastfeeding for the first six months of an infant’s life. Thereafter, local, nutritious foods should introduced, while breastfeeding continues for up to two years or beyond. Follow-up formula is therefore unnecessary. In addition, follow-up formula is not a suitable substitute for breast milk, due to its content.’’
The First Steps Nutrition Trust: Fortified milks for children: A worldwide review of fortified milks marketed for children over 1 year. (2013) “Fortified milks are frequently high in sugar and are likely to contribute to higher energy intakes, which may contribute to chronic disease, and the voluntary fortification of foods and drinks needs to be questioned as there is increasing evidence that giving additional nutrients to those who do not need them may have adverse consequences.” “Fortified milks for older children are being irresponsibly marketed to vulnerable population groups worldwide, and stricter and clearer guidance is needed for International, national and local health departments to ensure that recommendations and regulations can be tightened.”
Interessante post. Ik vraag me dan nog af of de HA variant van kunstvoeding niet beter is dan nummer 1. Ik ken een aantal mensen die die gebruiken als volledige voeding vanaf 0 maanden.
Het is een poos in de mode geweest om HA te geven ipv gewone #1. Daar is geen wetenschappelijke onderbouwing voor. HA is alleen nuttig bij kinderen met een koemelkeiwit allergie
Mooi stuk! Dit sluit aan bij mijn visie op voeding.
Wel ben ik benieuwd wat er precies wordt bedoeld met het stukje onder het plaatje van Pinokkio. Hier staat dat de subtiele variatie in gekolfde moedermelk ontbreekt. Welke variatie wordt daarmee bedoeld? Mijn tweeling krijgt vanaf de geboorte gekolfde melk, live drinken is helaas niet gelukt. Ze zijn nu 14 maanden en drinken nog graag 800ml per dag. Vandaar de interesse.
Kinderen die op verzoek direct aan de borst drinken zorgen voor subtiele verschillen in de samenstelling van de melk en in de afweerstoffen. Melk direct van de borst gedronken, op verzoek en naar behoefte, is optimaal aangepast aan de behoefte aan voeding en bescherming van een kind. Wanneer daarvan wordt afgeweken is de melk nog steeds een zeer superieur product, onvervangbaar, maar op punten net even minder afgestemd op de behoeften van het kind.
Ik ben benieuwd wat te doen na het eerste jaar. Kv2/3 wordt geadviseerd omdat de ijzer voorraad op zou raken en er meer eiwitten nodig zijn. Kleintjes zijn 13 maanden, eten weinig vv en drinken nog 700 ml kv1 per dag en ben nu bang voor tekorten.
Opvolg- en groeimelken zijn reclameproducten die niets zinnigs toevoegen. Kinderen die nog voornamelijk afhankelijk zijn van melkvoeding hebben menselijke melk nodig of kunstvoeding nr 1. Alle KV met uitzondering van de nrs 1 hebben een samenstelling die te zeer afwijkt van moedermelk om daarvoor een vervanging te kunnen zijn. Mochten er redenen zijn om aan te nemen dat je kinderen een ijzertekort hebben (en enkel bloedonderzoek kan daar uitsluitsel over geven), dan kun je kiezen voor een supplement.
Boeiend artikel. Fijn om te lezen. Bij mij is het nooit makkelijk gegaan, maar ik geef toch al 11 maanden borstvoeding.
Dat doe ik vanaf het begin al met tepelhoedjes. Meerdere keren geprobeerd, maar zonder lukt niet helaas. Wat. Ik me afvraag, is die subtiele uitwisseling tussen moeder en kind er ook bij het gebruik van tepelhoedjes? Ik krijg wel regelmatig een natte kus, dus die uitwisseling is er wel 😉 maar is dat genoeg?
Ja, de barrière van een tepelhoedje doet iets af aan de uitwisseling. gelukkig maken natte zoenen veel goed 😉
“Volgens de WHO en de First Steps Nutrition Trust zijn ze onnodig, onwenselijk en niet goed voor de gezondheid van kinderen.” Waar kan ik deze uitspraak van het WHO vinden?
Op de sites van de genoemde organisaties, uiteraard
[…] PS: Als je kunstvoeding geeft, kies dan *altijd* voor een nummer 1. Opvolg- en groeimelken dienen geen ander doel dan het vullen van de portemonnee van (de aandeelhouders van) de fabrikanten ervan. Zie ook Plaatsvervanging en opvolging.) […]
[…] geitenmelk of -yoghurt per dag drinken. Speciale slaap-, dreumes- groei-, peuter- en kleutermelken zijn onnodig en bevatten ongewenste toevoegingen. Toch blijven mensen, die zich deskundige en […]