Dit blog bestaat uit enkele eerder verschenen, ietwat aangepaste, blogs over voeden op verzoek. Maar wat houdt dat hele concept ”Voeden op Verzoek” nu eigenlijk precies in? Het is in geen geval ”meestal beide borsten elke 2-4 uur” of een dergelijk concept.
Titelfoto: Daniel Radcliffe als Harry Potter en Emma Watson als Hermione Granger reizen in Harry Potter and the Prisoner of Azkaban (2004) door de tijd als het normale verloop ervan tot voor sommigen dodelijke problemen leidt.
Ten eerste moet je je realiseren dat wat we voeden of borstvoeding noemen niet alleen maar gaat om eten geven. Natuurlijk gaat het ook om eten en drinken geven, honger stillen en dorst lessen, en nog een heel goede voeding en drank ook. Maar het is zoveel meer. Het is koesteren en liefde delen. Het is elkaar leren kennen en elkaars wensen en verlangens lezen voor ze worden uitgesproken. Het gaat om nabijheid, empathie en aandacht. Die nabijheid is zelfs essentieel. Dichte lichamelijke nabijheid is een voorwaarde om werkelijk op verzoek te kunnen voeden.
De signalen van een baby zijn namelijk meestal subtiel en niet van een afstand of vanuit een andere kamer waar te nemen. Het zijn kleine bewegingen van het lichaam of lichaamsdelen, het is wat mimiek in het gezichtje en het zijn kleine geluidjes. Allemaal dingen die heel makkelijk over het hoofd te zien zijn als moeder en kind niet heel dicht bij elkaar in de buurt zijn en als moeder haar aandacht te veel aan andere zaken geeft. Later, wanneer moeder en kind op elkaar ingespeeld zijn, en het repertoire van het kind uitgebreider wordt, is die directe aandacht van minder groot belang, maar nu, in die eerste dagen en weken, moeten moeder en kind elkaar van binnen en van buiten leren kennen, elke kleinste beweging, de meest subtiele mimiek, het eerste geluidje.
We zijn in onze tijd en plaats niet meer zo gewend ons met zulke volledige overgave op een ander te richten en toch is dat wat nodig is om onvoorwaardelijk en volledig op verzoek te voeden. Zonder dingen van buitenaf die bepalend zijn, zoals schema’s en dagplanningen. Lees in dit artikel over de signalen van een baby. Dan eerst een soort definitie van voeden op verzoek:
Voeden op verzoek is het voeden van een kind op geleide van de signalen die het kind geeft om aan te geven dat hij toe is aan een slok aan de borst (of uit de fles!) inclusief de koestering en aandacht die daarbij horen. Voeden op verzoek houdt ook in dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen behoefte aan, cq een verzoek tot voedsel of aandacht of zuigbehoefte.
‘’Het einde komt vanzelf’’, is een antwoord dat mij vaak op de lippen ligt als moeders vragen hoe je moet stoppen met borstvoeding. Als je vanaf het begin op verzoek hebt gevoed, zal het stoppen ook op verzoek kunnen volgen. Je kind vraagt steeds minder en op een goed moment realiseer je je dat hij al een paar dagen niet meer vroeg. Dan is het einde dus mooi, stilletjes en helemaal vanzelf gekomen, zonder hoempapa en fanfare, zonder vuurwerk en champagneknallen. Gekomen en gegaan haast zonder dat je het merkte. Zoals sommige andere dingen in de ontwikkeling van het kind ook gewoon gebeuren zonder dat je daar als ouders veel voor hoeft te doen. Een kind gaat lopen als hij daar zelf aan toe is en zijn spieren en motoriek ver genoeg ontwikkeld zijn. Hem op zijn benen zetten en aanmoedigen of achter een loopkar zetten zal hem niet sneller of beter leren lopen. En een kind dat je niet aanmoedigt zal ook eens gaan lopen, mits de omgeving uitnodigend genoeg is en hij zich vrij kan bewegen.
Actief de borstvoeding afbouwen wordt gereserveerd voor situaties waarbij ouders zelf op een bepaald moment de borstvoeding willen stopzetten. Vanuit het kind zijn daarvoor geen indicaties, dat wil zeggen, er zijn voor het kind geen voordelen verbonden aan het actief beëindigen van de borstvoeding voor hij zelf aangeeft daaraan toe te zijn. Er zijn voor het kind ook geen nadelen (lichamelijk, psychisch of emotioneel) verbonden aan het afwachten tot hij zelf stopt met borstdrinken. Er zijn voor een kind wel nadelen verbonden aan het vroegtijdig beëindigen van de borstvoedingsrelatie, dus die stap nemen zou zeer serieus overwogen en afgewogen moeten worden. Wie wint er wat bij en wie verliest er wat bij? en weegt de winst van de een op tegen het verlies van de ander? Het einde laten komen zoals het komt is over het algemeen het simpelst. Het einde nadert op kousenvoeten en voor je het weet is het gepasseerd.
Tellen – sinds we dat kunstje hebben bedacht is er niets meer veilig. Alles moet worden gevangen in cijfers en getallen. Liefst ook nog verwerkt in grafieken en tabellen. Gebruikten we daar de afgelopen eeuwen pen en papier en telramen voor, tegenwoordig hebben we er rekenmachines voor. De computer, die in het Duits nog steeds ‘’Rechner’’ (rekenaar) heet, kan in minuten berekeningen maken waar mensen weken of maanden voor nodig hebben. Dat is heel handig, want nu kunnen we nog meer vangen in cijfers, getallen, tabellen en grafieken. En sinds die computer in miniatuuruitgave (maar met reusachtige rekenkracht) ook in een telefoon of tablet is gestopt, zijn de grenzen naar de sterren verschoven.
Waar sommige moeders in het verleden de kant die aan de beurt was bijhielden met een speldje of strikje, wordt dat nu genoteerd in een app, inclusief duur en verloop. Ook het slapen, poepen en plassen kunnen er worden bijgehouden. Nu was ik al geen onverdeeld supporter van de speldjes en strikjes (hoewel ik bij mijn eerste kind de eerste weken ook moedig in de weer was met potlood en ruitjespapier om alles bij te houden), ik promoot liever de ‘’boob-wiggle’’ of de ‘’borstwaag’’: plaats op beide handen een borst, wiebel een beetje en voel welke het liefst als eerste wil worden geleegd). Een app, daar heb ik toch serieus mijn twijfels bij. Ik denk dat dat de aandacht van het kind afleidt en dat ouders meer de app dan het kind in de gaten zullen houden. Een beetje zoals er bij en ziekenhuis bevalling meer naar het CTG apparaat wordt gekeken en geluisterd dan naar de barende vrouw.
Al die gegevens en cijfertjes in zo’n app schilderen een beeld alsof borstvoeding geven en een relatie met je kind opbouwen en onderhouden iets is dat met meetbare grootheden en cijfers te maken heeft. Dat is natuurlijk helemaal niet zo. Borstvoeding heeft te maken met aandacht voor elkaar en liefde. Een relatie heeft te maken met aandacht voor elkaar en liefde. Zit je ook met een stopwatch en je app klaar om het verloop van een date te volgen aan het begin van een amoureuze relatie? De vorige kus was 36 minuten geleden, duurde 46,5 seconden en werd met elkaar over links passerende neuzen uitgevoerd. De volgende is over een minuut of 10 aan de beurt en dan gaan de neuzen over rechts.
Soms wil je iets zo verschrikkelijk graag dat je te goed je best doet en je je doel juist niet bereikt. Dan ben je zo gefocust op dat ene ding, dat het hele plaatje wegvalt. Eigenlijk nog sterker dan ‘door de bomen het bos niet meer zien’. In dit geval is er maar één boom, of zelfs maar een enkele tak van die boom, die de rest van het bos buiten het zicht stelt. Alsof je door een kokertje kijkt naar dat ene ding en alles eromheen niet meer kan zien. Sommige mensen die van hun passie hun vak hebben gemaakt kunnen de wereld bekijken door het tunneltje van hun ene interesse. Dat ene ding dat ze zien wordt dan hun hele wereld, hun hele universum. Moeders kunnen ook zo’n intense focus hebben op het ‘’goede moeder zijn’’ en alles helemaal perfect doen zoals het hoort. In hun ijver zien ze het grotere geheel en de samenhangen niet meer en lijkt het met dat moederschap juist niet meer goed te gaan.
Zo kom ik moeders tegen die volkomen verkrampt in een bepaalde houding voeden, bijna met een stopwatch erbij en met de handleiding, die in de eerste dagen postpartum werd gegeven, onder handbereik. Er worden nogal wat voorschriften en regels opgelegd aan moeders in die eerste dagen. En die moeten de moeders, op straffe van compleet falen als moeder, allemaal tot op de letter navolgen en uitvoeren. Als het allemaal niet loopt zoals verwacht, dan is de aanname dat moeder niet genoeg haar best doet, harder moet proberen en meer moet geven. Het kokertje waardoor ze kijkt wordt nog een beetje krapper, want ze moet en zal het goed doen. De hele dag, de hele wereld, het hele universum draait alleen nog daarom: de regels opvolgen om het goed te doen. Als het nog enige kans op succes bood, zou ik het wellicht nog aanmoedigen, maar deze manier van werken is bijna zeker gedoemd te mislukken. Te hard willen, te hard proberen, te gefocust ermee bezig zijn; recept voor mislukking. Daarnaast zijn veel van de regels die moeders zo nauwkeurig proberen op te volgen totaal onzinnig of op zijn minst dubieus. Een kwartet voorbeelden.
1. ”Een baby moet een bepaald aantal minuten minimaal drinken om voldoende melk te krijgen om goed te kunnen slapen.”
Dit is een misverstand dat is gebaseerd op gebrek aan kennis van het normale functioneren van een baby. Mensenbaby’s zijn erop gemaakt om vaak kleine beetjes te eten en veel kleine slaapjes te doen. De combinatie van een kleine maag en melk met veel water geeft aan dat, om voldoende voedingsstoffen te krijgen, een baby vaak moet eten en niet meer dan zijn maag comfortabel kan verwerken. Een baby die comfortabel ligt, goed bij de borst kan en een goede techniek heeft, zal voldoende kunnen drinken en zelf aangeven wanneer hij genoeg heeft.
2. ”Een baby moet goed doordrinken de borst helemaal leegdrinken om voldoende vette melk te krijgen. Mee masseren of compressie is nodig om dat doel te bereiken.”
Dat hele idee van ‘’aan de vette melk komen’’ is alleen van toepassing als de voedingen ver uit elkaar liggen en elke voeding met een heel volle borst begint. Bij vaker voeden worden de borsten niet zo overvol en zal de melk vetter zijn, direct al bij het begin van het drinken. Het vetgehalte van de melk is geen functie van de duur van de voeding, maar van de mate van gevuldheid. Hoe voller de borst, hoe magerder de melk en, omgekeerd, hoe leger de borst hoe vetter de melk. Wanneer er vaak genoeg wordt gedronken (of gekolfd) blijven de borsten leger en is de melk door de dag genomen vetter. Hoe vaker een kind drinkt, hoe korter de voedingen mogen zijn. Toch zal het kind dat heel vaak kleine beetjes drinkt aan het eind van de dag net zo veel of meer melk hebben binnengekregen en meer vet en brandstof hebben gehad dan het kind dat minder vaak lang gedronken heeft.
3. ”Aanleggen moet in een bepaalde nauw gedefinieerde houding en met even nauw gedefinieerde handgrepen gebeuren.”
Het is uiteraard belangrijk dat een kind goed bij de borst kan en dat hij een goede techniek heeft bij het drinken, maar er zijn meerdere manieren om dit te bereiken. De enige, altijd geldende, regel is dat moeder en kind comfortabel moeten zijn tijdens de voeding. Ze zouden geen van beide veel spieren aangespannen moeten houden om in positie te blijven. In die comfortabele houding moet de baby zonder zich te draaien of buigen bij de borst moeten kunnen en deze zo aanhappen dat hij een grote mondvol borst kan nemen, waarbij iets meer van de borst door zijn onderkaak dan door zijn bovenkaak wordt omvat. Zijn hoofdje heeft ruimte om te bewegen en wordt niet tegen de borst aangeduwd.
4. ”Babyverzorging en het voeden van baby’s hebben regels nodig om goed te kunnen verlopen.”
Dit is wellicht wel de grootste vergissing die massaal wordt gemaakt. Er is eigenlijk maar één vaste regel (naast het comfort) en dat is: zorg dat moeder en kind zo veel mogelijk, zo vaak mogelijk, zo dicht mogelijk bij elkaar zijn en laat ze met rust. De beste zorg die een zorgverlener kan geven is dat voor moeders en kinderen te faciliteren. Zorg voor een veilige omgeving, lees de lichaamstaal en de gezichtsuitdrukking van moeder en kind of aan de omstandigheden en het comfort nog wat verbeterd kan worden. Pas als er werkelijk iets niet goed lijkt te gaan kunnen aanpassingen worden voorgesteld, die het comfort en de effectiviteit van het voeden kunnen verhogen. Uiteraard moeten ook anatomische variaties en eventuele medische condities in aanmerking worden genomen. Die kunnen verdergaande aanpassingen en meer ondersteuning vergen.
[…] Voeden op verzoek […]
[…] Voeden op verzoek Op wiens verzoek, op wiens bevel? Zoekterm ”voeden op verzoek” op het oude blog Zoekterm ”Schema” op het oude blog […]
[…] Het is echter ook zonder onderzocht te zijn wel aannemelijk. Kinderen die op verzoek worden gevoed (lees nog even dit voor een definiëring van voeden op verzoek) leren dat op voeden bij een hongergevoel een plezierig […]