Oogkleppen en stokpaardjes

Mensen met een passie hebben een verhoogd risico op een ernstige aandoening, namelijk het ontwikkelen en koesteren van stokpaardjes met oogkleppen. Oogkleppen zijn een soort schermpjes die met name koets- en karrepaarden vroeger droegen om te voorkomen dat ze werden afgeleid door of schrokken van dingen die naast en achter hen gebeurden. Alle aandacht op de weg en het doel.

Titel afbeelding: Blinder Prototype, door Jackie Lay, 2008. (Sarcastically designed to allow you to ignore the less attractive aspects of society, including homelessness, famine, decay – maybe even melting glaciers!)

Disclaimer: Natuurlijk heb ik ook wat last van beoogklepte stokpaardjes; gepassioneerd over borstvoeding als ik ben, ontkom ik daar niet aan. Ik doe echter mijn best de oogkleppen van helder plexiglas te maken en de stok van mijn paard van flexibel materiaal. Over oogkleppen en stokpaardjes dus.

Er is maar één doel en maar één weg om er te komen. Voor karrepaarden is dat best een goede levensfilosofie. Voor mensen die de verantwoordelijkheid hebben voor de gezondheid en veiligheid van andere mensen misschien minder. Want naast en achter hen kunnen ook allerlei belangrijke dingen gebeuren, die de gezondheid en veiligheid van de mensen die ze beschermen beïnvloeden, of zelfs in gevaar brengen. Aan de andere kant kan het werken met oogkleppen leiden tot tunnelvisie, waarbij de eigen weg en doel disproportioneel belangrijk worden en andere belangrijke wegen en paden uit het zicht raken. Als voorbeeld wil ik de stokpaarden vaccinatie en wiegendood nemen.
oogkleppen en stokpaardjes
Wiegendood is afschuwelijk en je wenst geen enkele ouder toe zoiets te moeten meemaken.  Misschien het ergste is nog wel dat je er geen etiket op kunt plakken, geen schuld kunt aangeven. Want wiegendood is per definitie een overlijden zonder aanwijsbare oorzaak. Dat maakt het bestrijden moeilijk, want zodra je iets vindt dat je kunt doen of laten om overlijden te voorkomen heb je het over een oorzaak en is er dus geen sprake  meer van wiegendood. Overheidscampagnes ter preventie van wiegendood houden zich voornamelijk bezig met dit soort voorkombare oorzaken: los beddengoed, onveilig slaapoppervlak, spijlen, oververhitting, ademhalingsstoornissen. Op sommige facetten wordt meer nadruk gelegd dan op andere, want sommige factoren worden meer gezien dan andere. Bij kinderen die aan wiegendood overlijden zijn meestal meerdere van de factoren in het spel, maar sommige factoren worden vaker gezien dan andere en sommige komen in het overgrote deel van de gevallen voor.

Je zou verwachten dat de factoren die het meest gezien worden de meeste aandacht krijgen en dat daarop de campagnes voornamelijk gericht zouden zijn. De stokpaardjes met oogkleppen voorkomen dit echter. Vrijwel het volle gewicht van de campagnes ligt op slapen op de rug op een eigen slaapoppervlak. De factoren roken en geen borstvoeding liggen kennelijk buiten het blikveld, want hoewel deze twee in het overgrote deel van alle wiegendood gevallen een rol spelen, worden ze maar marginaal genoemd in de voorlichting en helemaal niet in de campagnes. Waar de voorlichting over houding en plaats van slapen gaat in termen van voorschriften en verboden (kinderen *moeten* op hun rug liggen en *mogen niet* het bed delen met andere personen) in zulke sterke bewoordingen dat ouders door angst worden geregeerd bij het maken van keuzes, daar wordt de voorlichting over roken en zuigelingenvoeding in termen van milde aanbevelingen gedaan (”vermijd roken tijdens de zwangerschap en bij een jong kind in de buurt” en ”probeer zo lang mogelijk borstvoeding te geven”).

Merk op dat de ge- en verboden gaan om dingen die alleen het kind moet of niet mag en dat de aanwijzingen gaan om dingen waarbij persoonlijke inzet van de ouders wordt verlangd.

In de bescherming tegen ziekte gelden vergelijkbare tendensen, maar speelt ook commercie een rol. Grootscheepse vaccinatieprogramma’s lijken enkel te gaan over gezondheid, maar gaan ook sterk over economie. Veel zieke mensen kosten namelijk veel geld. Vaccinaties kosten ook veel geld, maar daar verdienen grote bedrijven aan en voor overheden zijn dit calculeerbare en gereguleerd uit te geven kosten.

Grootscheepse vaccinatieprogramma’s spelen ook in op de maatschappelijke tendens dat ziek zijn niet meer mag en dat elk risico moet worden uitgesloten. Mensen die zelf nadenken en kritisch zijn over de motieven en over de veiligheid en werkzaamheid van vaccinaties worden verketterd en haast gedemoniseerd. Ook bij vaccinaties is angst belangrijk onderdeel van de campagnes en die angst wordt hier ondersteund door schuld: jouw schuld als een niet gevaccineerd kind ziek wordt en jouw schuld als er minder kudde-immuniteit wordt bereikt. Dat beroep op schuld wordt overigens ook gebruikt in wiegendoodpreventie campagnes, maar dan alleen voor het eigen kind, niet voor alle anderen ook. De weg naar het doel is een tunnel en geen vuil spel is te erg om dat te bereiken, lijkt het wel.

Borstvoeding aan de andere kant wordt door zowel de wiegendood preventie campagnes als door de vaccinatieprogramma’s volkomen buiten beschouwing gelaten. Borstvoeding promoten mag alleen in termen van aanbevelingen en richtlijnen en enigerlei druk is uit den boze (daar kun je namelijk schuldgevoel mee geven!). Terwijl borstvoeding zowel in de preventie van ziekte als die van wiegendood een zeer belangrijke factor is, die gezondheidsverlies en zelfs overlijden kan voorkomen. Als overheden met net zoveel energie, inzet en geld borstvoeding zou promoten als wiegendoodpreventie en vaccinaties, dan zouden heel wat kinderen gezonder en veiliger opgroeien en ook zou de gezondheid van vrouwen erdoor verbeteren. Wat zou dat, naast al dat voordeel voor de volksgezondheid, niet een economisch voordeel kunnen opleveren. De enigen die daarbij niet wel zouden varen zouden een paar grote ondernemingen zijn: fabrikanten van veilige bedjes en slaaphulpmiddelen, fabrikanten van vaccins en fabrikanten van kunstmatige borstvoeding vervangers. Maar dat kan natuurlijk niets te maken hebben met de keuze van doelen en oogkleppen van overheden die campagne voeren. Toch?

Borstvoeding en kosten gezondheidszorg

In september 2010 schreef ik over de kosten (financieel en verlies van gezonde levensjaren) al dit:

Het bevorderen van het geven van borstvoeding (minimaal een half jaar uitsluitend) zou een flinke post kunnen zijn waarmee de minister van Volksgezondheid de begroting zou kunnen helpen. Hoewel niet zo veel als volgens de berekeningen van Bartick et al in de USA zou worden gewonnen (911 kinderlevens* en $13 miljard per jaar als 90% van alle Amerikaanse kinderen 6 maanden uitsluitend borstvoeding zou krijgen), maar toch zou het ook in Nederland een flinke slok op een borrel zijn. Hier hebben we het in theorie over onder andere ongeveer 49 nieuwe gevallen van middenoorontsteking, 46 gevallen van infecties van het spijsverteringskanaal, 131 gevallen van luchtweginfecties, 4 gevallen van astma en 26 gevallen van eczeem per 1.000 persoonsjaren die voorkomen worden. Lang genoeg borstvoeding geven kan een gezondheidsverlies voorkómen van (opgeteld voor zuigelingen en moeders) naar schatting circa 6.500 DALY’s; dit komt in de buurt van een gezondheidsverlies door ziekten als AIDS (5.400 DALY’s) en infecties van de bovenste luchtwegen (8.400 DALY’s) en het maag-darmkanaal (9.500 DALY’s).

Een DALY is een maat voor de ziektelast die de effecten van ziekte en sterfte combineert en onderling weegt, zodat een vergelijking mogelijk wordt tussen ziekten onderling en tussen ziekten en de gezondheidseffecten van gezondheidsdeterminanten.

• Bartick M, Reinhold A. The burden of suboptimal breastfeeding in the United States: a Pediatric cost analysis. Pediatrics. 2010;125:e1048-e1056.
• Büchner FL (RIVM), Thijs CTM (UM), Rossum CTM van (RIVM). Wat zijn de mogelijke gezondheidsgevolgen van borstvoeding?

*) Die 911 kinderlevens in de USA staan omgerekend naar inwoner aantal op jaarbasis in Nederland voor een aantal overleden kinderen  dat overeenkomt met de cijfers die gelden voor wiegendood en voor dood door mishandeling.