In dubio abstine (bij twijfel: niet doen) is, samen met primum non nocere (als eerste: doe geen kwaad) de basis van gezondheidskundig werk. Artsen, maar iedereen die werkt met/aan de gezondheid en het welzijn van mensen zou zich hieraan moeten houden.
Jarenlang was ”bij twijfel niet inhalen” een zeer bekende reclame slogan. Als je niet zeker weet of inhalen veilig kan op dit moment op deze plaats, zie je er maar beter vanaf. Better safe than sorry ofwel voorkomen is beter dan genezen. Chauffeurs die deze regel aan hun laars lappen worden makkelijk brokkenpiloten en worden gezien als onverantwoordelijke waaghalzen. Zelfs als er geen officieel inhaalverbod geldt, kan het raadzaam zijn geen gebruik te maken van je ”recht om in te halen”.
In dubio abstine, dus, in het verkeer maar ook in andere situaties. Zoals in de gezondheidszorg. En juist in de gezondheidszorg gaat dat wel eens fout. Het kan ook goed aflopen, maar het kan ook in de knoop komen met dat andere uitgangspunt om in de eerste plaats geen kwaad te doen. In mijn hoekje van de gezondheidszorg: de zorg voor moeder en kind in brede zin, komen nogal eens wat situaties met twijfel voor. Maar waar wordt aan getwijfeld en waarvan moet worden afgezien, dat is de vraag. Vaak zal een zorgverlener (arts, verpleegkundige, maar ook allerlei andere zorgberoepsbeoefenaren) twijfelen over de veiligheid van een behandeling bij borstvoeding en heel vaak is dan het eerste waarvan ze willen afzien (of waarvan ze willen dat de moeder afziet) de borstvoeding.
Ach, de arme zielen denken vast en zeker dat ze heel verantwoord bezig zijn met het adviseren om tijdens deze behandeling of medicijnkuur maar liever geen borstvoeding te geven en het kind te voeden met alternatieven. De arme zielen weten niet beter (dat geeft niet, ze hebben er niets over geleerd in hun zeer lange opleiding, ze zijn onbewust onbekwaam) en denken dat de vraag is: mag borstvoeding bij deze behandeling of deze medicatie? Terwijl de vraag moet zijn: kan deze behandeling of medicatie samen met borstvoeding? En dan: bij twijfel niet doen, maar een andere behandeling of medicatie zoeken. Als dat mogelijk is. En meestal is het dat. En eens te rade gaan bij mensen met verstand zaken om uit te zoeken of het wel klopt dat borstvoeding en bepaalde vormen van behandeling en/of medicatie niet samen gaan.
Een moeder laten afzien van het geven van borstvoeding, of een kind borstvoeding ontnemen is vrijwel altijd gelijk aan kwaad doen. Artsen, verpleeg- en verloskundigen en alle andere zorgverleners zouden dat moeten weten. Als ze maar 1 ding zouden moeten leren tijdens hun opleiding zou het dat zijn: borstvoeding geven en nemen zijn menselijke grondrechten en borstvoeding is van groot belang voor de gezondheid en het welzijn van zowel het kind als de moeder. Zelfs de hele maatschappij zou het beter vergaan als meer kinderen borstvoeding kregen. Het lijkt er echter sterk op dat veel zorgverleners nu juist borstvoeding zien als een risicofactor. Dit komt deels door het missen van de menselijke lactatie en de begeleiding bij borstvoeding in de meeste curriculi en deels (voor een flink deel vrees ik) door de directe en indirecte , subtiele en minder subtiele beïnvloeding door de makers van vervangingsmiddelen voor borstvoeding en moedermelk. (Ja, heus dat zijn twee verschillende dingen, borstvoeding en moedermelk!)
Het niet, weinig of te kort krijgen van borstvoeding geeft allerlei gezondheidsrisico’s voor het kind op korte en lange tot zeer lange termijn. Gebrek aan borstvoeding komt wat betreft DALY’s uit in de buurt van dingen als AIDS en luchtwegaandoeningen.* Ook vrouwen zijn langer gezonder als zij een aantal jaren van hun leven lacteren. Hun prognoses op het gebied van diverse vormen van kanker, oseoporose en hart- en vaatziekten zijn gunstiger. Tot slot komt meer borstvoeding (en dus minder kunstvoeding) de gezondheid van de mensheid en onze planeet ten goede.
Al met al pleit ik dus voor het in ere houden van de uitgangspunten ”In dubio abstine” (bij twijfel: niet doen) is, samen met ”Primum non nocere” (als eerste: doe geen kwaad) als basis van gezondheidskundig werk. Daarnaast pleit ik voor betere curriculi in de opleiding van zorgprofessionals. En, tot slot, pleit ik voor het verbieden van beïnvloeding van zorgprofessionals door de fabrikanten van vervangingsmiddelen voor borstvoeding en moedermelk.
*) Borstvoeding en kosten gezondheidszorg
In september 2010 schreef ik over de kosten (financieel en verlies van gezonde levensjaren) al dit:
Het bevorderen van het geven van borstvoeding (minimaal een half jaar uitsluitend) zou een flinke post kunnen zijn waarmee de minister van Volksgezondheid de begroting zou kunnen helpen. Hoewel niet zo veel als volgens de berekeningen van Bartick et al in de USA zou worden gewonnen (911 kinderlevens* en $13 miljard per jaar als 90% van alle Amerikaanse kinderen 6 maanden uitsluitend borstvoeding zou krijgen), maar toch zou het ook in Nederland een flinke slok op een borrel zijn. Hier hebben we het in theorie over onder andere ongeveer 49 nieuwe gevallen van middenoorontsteking, 46 gevallen van infecties van het spijsverteringskanaal, 131 gevallen van luchtweginfecties, 4 gevallen van astma en 26 gevallen van eczeem per 1.000 persoonsjaren die voorkomen worden. Lang genoeg borstvoeding geven kan een gezondheidsverlies voorkómen van (opgeteld voor zuigelingen en moeders) naar schatting circa 6.500 DALY’s; dit komt in de buurt van een gezondheidsverlies door ziekten als AIDS (5.400 DALY’s) en infecties van de bovenste luchtwegen (8.400 DALY’s) en het maag-darmkanaal (9.500 DALY’s).
Een DALY is een maat voor de ziektelast die de effecten van ziekte en sterfte combineert en onderling weegt, zodat een vergelijking mogelijk wordt tussen ziekten onderling en tussen ziekten en de gezondheidseffecten van gezondheidsdeterminanten.
- Bartick M, Reinhold A. The burden of suboptimal breastfeeding in the United States: a Pediatric cost analysis. Pediatrics. 2010;125:e1048-e1056.
- Büchner FL (RIVM), Thijs CTM (UM), Rossum CTM van (RIVM). Wat zijn de mogelijke gezondheidsgevolgen van borstvoeding?
*) Die 911 kinderlevens in de USA staan omgerekend naar inwoner aantal op jaarbasis in Nederland voor een aantal overleden kinderen dat overeenkomt met de cijfers die gelden voor wiegendood en voor dood door mishandeling.