In meerdere blogs heb ik geschreven over allerlei zaken die borstvoeding geven onnodig moeilijk maken, veel moeilijker dan het eigenlijk is. Borstvoeding geven en borstvoeding nemen zijn natuurlijke, instinctief gedreven processen. Culturele ideeën en gewoontes staan dat instinctieve weten sterk in de weg. Bakerpraatjes en rookgordijnen verbergen de natuurlijke processen en middeleeuwse opvattingen over lichamelijke secreties leiden tot ge- en verboden die volkomen overbodig en hinderend zijn. Bedenk: moeders met een kind aan de borst zijn net gewone mensen, die gewone mensendingen doen en eten. De dingen die ze echt, werkelijk niet kunnen of mogen doen zijn zeldzaam.
Samengesteld uit drie eerder verschenen blogs uit 2011, 2012 en 2016
Baker
Een baker was een vrouw die voor moeder en kind zorgde. Zij zat op een bakermat dicht bij de kachel om het kindje te verzorgen oftewel te bakeren. Ze was weliswaar de voorgangster van onze kraamverzorgende, maar nauwelijks opgeleid. Inbakeren en bakerpraatjes zijn twee van de minder plezierige zaken die zij ons heeft nagelaten. Ingebakerde kindjes waren zoeter en behoefden minder zorg. Je kon ze veilig wegleggen zonder je zorgen te maken over van het bed vallen of ander onheil. Met een in suiker en/of brandewijn gedoopte sabbelprop in de mond had je er geen kind aan. Van oudsher werden kinderen voorzien van zuigobjecten, gevuld met voedsel, drank of kruiden. Het bestond uit een lapje, meestal linnen, met daarin een schep of klont suiker, brood, vet of vlees, soms gedoopt in sterke drank (brandewijn) en mogelijk met toevoeging van papaverzaad. De alcoholische of kruidentoevoegingen waren bedoeld om het kind rustig te houden.
Bakerpraatjes is een andere erfenis. Niet elk bakerpraatje op zich, maar de benaming van nageprate pseudokennis, ook bekend als oudewijvenpraat. Ik kreeg ik een berichtje van een moeder die zich het hoofd op hol en haar hart in de zenuwen had laten brengen door dergelijke praatjes. Ik refereerde in mijn antwoord aan een link die ik eerder doorstuurde: Niet aan storen Lena een column bij Kenniscentrum Borstvoeding. Ik ontkrachtte de bakerpraatjes en beloofde een blog erover. Bij deze dus.
In een paar rondjes WhatsApp-gesprek waren dit haar vragen:
- Bij een verder gezonde moeder en kind, 10 dagen, is er iets positiefs aan kunstvoeding bijgeven, “zodat ie beter groeit”?
- Groene thee zou: kankerverwekkend zijn, hoge concentratie theïne bevatten, veel antioxidanten (spellchecker had daar anti olifanten van gemaakt, dat bezorgde de beelddenker in mij nog een paar aangename minuten), daardoor gifstoffen afdrijvend die dan in je melk komen, door vochtafdrijvende eigenschappen te weinig vocht voor je moedermelk, en dus productie verlagen.
- Munt zou ook productie verlagend zijn door vochtafdrijvende eigenschappen…
En dit mijn korte antwoorden:
- Nee daar is niets positiefst aan. Het BV beleid moet worden geoptimaliseerd en indien moeder (nog) onvoldoende produceert is donormelk de eerste optie of ‘gastvoeden’
- Dat afvalstoffen in je melk verhaal is onzin.
- Groene thee is gezond maar geen liters.
- Munt moet je inderdaad beetje mee oppassen.
De vraagstelster besloot met de opmerking: ”Ik moet die topics op Facebook gewoon NIET meelezen, alleen de leuke foto’s kijken….”
En daar had ze dan weer groot gelijk in. Moeders weten elkaar soms aardig gek te maken met het doorvertellen van bakerpraatjes, vaak onderstreept door opmerkingen als ”van mijn verloskundige hoorde ik …, mijn kraamverzorgster vertelde mij …”. Met uitzondering van de laatste over munt, kan ik ze allemaal eenvoudig en wetenschappelijk onderbouwd onderuit halen. Muntsoorten hebben, afhankelijk van de hoeveelheid pepermuntolie die ze bevatten een licht dempende werking op de moedermelkproductie. Dat is de reden dat ik moeders die saliethee drinken om hun productie te verminderen aanraad er wat pepermunt door te doen. Dat verbetert de voor velen onaangename smaak van de salie en ondersteunt de werking. Van nu en dan een pepermuntje en een niet te sterk kopje pepermuntthee zal de melkproductie echt niet verminderen. Echte Noord-Afrikaanse (Marokkaanse) muntthee wordt gemaakt van de munt variëteit Nana op een basis van vrij sterke groene thee van de soort gunpowder (wiki).
Dat brengt ons dan bij de claim dat groene thee ongezond is en de melkproductie tegenwerkt en zorgt voor afvalstoffen die je melk vervuilen. Aan groene thee worden veel positieve en negatieve eigenschappen toegekend, waarvan de meeste niet wetenschappelijk bewezen zijn. Groene thee bevat net als zwarte thee theïne, een aan cafeïne verwante, maar minder sterk werkende stof. Mogelijk werkt groenethee-extract gunstig in op genitale wratten. Van schadelijke effecten is in de wetenschappelijke literatuur geen stevig bewijs te vinden. Dat wil niet zeggen dat je er nu direct liters van per dag moet gaan drinken. Net als bij kruidenthee beperk je je liefst tot één-twee kopjes per dag.
En kankerverwekkend? Vrijwel alle kruiden en specerijen zijn in hoge, sterk geconcentreerde doseringen giftig en kankerverwekkend. We hebben die angstgolf ook al voorbij zien komen over kaneel, kruidnagel en basilicum. Zelfs van te veel water kun je acuut dood gaan, al moet je er dan wel een liter of zeven achter elkaar van opdrinken.
Antioxydanten zijn juist positief, want die bevechten de vrije radicalen, die op hun beurt zorgen voor snellere veroudering en afbraak van cellen. Voor sommige mensen kan dat betekenen dat ze afvallen en dat kan voor hen ook zeer voordelig zijn. Als je erg veel thee drinkt (welke dan ook) dan ga je vaak plassen, want al dat water moet er ook weer uit. Vochtafdrijving is over het algemeen niet slecht, als je maar voor voldoende aanvoer zorgt in de vorm van een gevarieerd vocht aanbod. Dus ook hier weer: haal niet al je vocht uit die groene thee, maar ook andere thee, en vooral gewoon water. Ook watermeloen, peterselie en selderij zijn vochtafdrijvend en daar mag je als je borstvoeding geeft gewoon van genieten. Maar: alles met mate en zo gevarieerd mogelijk.
Tot slot nog de eerste vraag, of een kind van een of twee weken oud kunstvoeding nodig heeft om beter te groeien. Kort antwoord: Nee, waarschijnlijk niet. Een verder gezond kind van een verder gezonde moeder heeft aan borstvoeding alleen voldoende voor groei en ontwikkeling.
Als zo’n kind toch niet groeit zoals verwacht, dan moet eerst de borstvoeding goed onder de loep worden genomen. Hoe drinkt het kind, hoe wordt het aangelegd, hoe vaak en hoe lang per keer en wie neemt het initiatief voor begin en eind? Is moeder op de hoogte van de Borstvoeding Basics? Is dat allemaal goed, dan wordt het tijd bij de baby in de mond te kijken: afwijkingen, variaties of besmettingen in het mondje? (Zoek op dit en het oude blog naar bijvoorbeeld tongriem, lipriem.) Is het kindje symmetrisch in het kaak-hals-schoudergebied? (Zoek op dit en het oude blog bijvoorbeeld op KISS.) Alles nog steeds OK? Laat het kind onderzoeken op nog niet ontdekte variaties op de stofwisseling en darmfunctie.
Als ondertussen meer voeding nodig is dan de baby aan de borst kan krijgen, ook met een optimaal beleid en technieken, dan nog is kunstvoeding niet de eerste keuze. Eerst kan moeder kijken of zij kan kolven voor aanvulling. Lukt dat niet of onvoldoende dan kan een andere moeder worden gezocht die wil bijspringen. Dit kan in de vorm van het kindje direct voeden of door haar melk te kolven en te doneren. Pas als er geen enkele mogelijkheid is om aan menselijke melk voor een mensenkind te komen is andere melk een optie. Dan is pas is kunstmatige zuigelingenvoeding de eerste optie.
Secreet
Laatst hoorde ik een collega vertellen dat een vader (een arts van beroep) van een jonge baby geen slokje van de melk van zijn vrouw wilde proeven, omdat hij ‘’geen lichaamsuitscheidingen dronk’’.
De borst is inderdaad een klier, meer bepaald een samengestelde klier, waaruit een vloeistof komt. Volgens Coelho’s zakwoordenboek der geneeskunde is een klier of glandula een orgaan waarvan de functie is het afscheiden van bepaalde stoffen, namelijk excreta en secreta. Een excreet (excretum) is een afvalproduct dat moet worden verwijderd en dus het lichaam uit gaat, een secreet (secretum) is een stof die in het lichaam wordt gebruikt. Moedermelk is het product van de melkklieren in de borst en op het eerste gezicht lijkt het een excreet: het verlaat immers het lichaam. En bovengenoemde dokter dacht dat kennelijk ook: een door het lichaam uitgescheiden stof moet een afvalproduct zijn en inderdaad ga je dat niet drinken. (En nee, ik ga hier niet in op de wat obscure gezondheidsleer die urinedrinken voorstaat en ook niet op sommige diersoorten die de ontlasting van de eigen of andere soorten eten.) Moedermelk is natuurlijk geen excreet, geen afvalproduct. Is het dan een secreet? Dan zou het in het lichaam moeten worden gebruikt. Het wordt echter in een ander lichaam gebruikt.
Daarom verklaar ik moedermelk tot een secreet dat in een extern partnerlichaam wordt gebruikt.
Het secretum moedermelk is dus niet echt een secreet als in kreng , maar een waardevolle, unieke stof. Een van de dingen die moedermelk zo bijzonder maakt onder de secreta is het feit dat het allerlei andere secreta bevat, afscheidingen van andere klieren. Moedermelk zit vol met hormonen zoals prolactine, steroïden –gestagenen, estrogenen, corticoïden, androgenen, opiaaat-achtge peptiden- cAMP en cGMP, TRH en TSH, gonadotriptinen, eierstokhormonen, corticosteroïden, eruthropoietine, prostaglandinen, leptine, ghreline, adiponectine, IGF-I (insuline gelijkende groeifactor). Allerlei stoffen in moedermelk maken dat het eerder wit goud is dan dat wat het riool in gaat. Bijvoorbeeld enzymen die het verteren makkelijker maken: lipase (in twee vormen) voor het verteren van vet, antiprotease, alfa-amylase, sulfydryl, lysozyme, peroxidase, … . en dan heb ik de levende cellen nog niet genoemd, rechtstreeks overgenomen uit het bloed van de moeder: leukocyten zoals macrofagen, lymfocyten en immunoglobulinen, neutrofielen, epitheliale cellen. en niet te vergeten de bifidus factor, lactoferrine, interferon en glangiosides glycolipiden.
O, en voor ik het vergeet: met borstvoeding kun je je kind ook gewoon eten geven.
Coelho MB (bewerking Kloosterhuis G): Praktisch verklarend zakwoordenboek der geneeskunde. Van Goor en Zonen, 1977 (19edruk)
Savino F, Liguori SA: Update on breast milk hormones: Leptin, ghrelin and adiponectin, Clinical Nutrition, 2008, 27(1):42-4
Rookgordijn
Borstvoeding geven is een normale, aangeboren lichaamsfunctie, die net als sommige andere normale functies even moet worden geoefend om het goed onder de knie te krijgen. Niet dat die borst letterlijk onder de knie moet komen, dat zou het maar onnodig moeilijk maken en dat willen we niet. Borstvoeding willen we niet extra moeilijk maken. Toch? ’t Is voor veel moeders al moeilijk genoeg. Toch?
Feit is dat borstvoeding voor veel moeders met de beste bedoelingen (daar ga ik dan toch maar van uit) onnodig en soms onmogelijk moeilijk wordt gemaakt. Ergens, ooit heeft zich de publieke mening in het openbare bewustzijn genesteld dat Borstvoeding Iets Heel Bijzonders is. En ook nog Iets Heel Moeilijks. We beginnen met te doen alsof borstvoeding geven en krijgen heel erg privé en intiem is. Iets wat je niet in het openbaar doet, iets dat absoluut niet salonfähig is. Maar daar ga ik het nu niet meer over hebben, dat werd eerder al behandeld. Er zijn nog veel meer zaken die worden gebruikt om borstvoeding moeilijk te maken. Gebrekkige (ontoereikende, onvolledige en onjuiste) informatie is het beginpunt, want hoe minder betrouwbare informatie een moeder heeft wanneer zij met borstvoeding begint, hoe moeilijker het wordt. Over hoe het zit met de informatie die ouders van zorgverleners horen en verwachten te krijgen werd besproken in Professioneel.
Slinkser en met haast nog meer impact op de moeilijkheidsgraad zijn de dit-mag-niet’s en dit-moet’s die circuleren in kringen van moeders en begeleiders. Er zijn nogal wat dingen die een voedende moeder volgens de dat-weet-iedereen-regeltjes perse moet en absoluut niet mag. Wanneer we die regeltjes eens degelijk bestuderen blijkt dat het gros ervan op drijfzand is gebouwd. Dat drijfzand bestaat uit aannames, onbegrip en rookgordijnen. Laten we er eens een paar onder de loep nemen.
”Als je borstvoeding geeft mag je niet afvallen, want dan komen de in je vet opgeslagen afvalstoffen via je melk bij de baby.”
Het lijkt op het eerste gezicht logisch, want inderdaad worden veel afvalstoffen in lichaamsvet opgeslagen. In moedermelk zit vet dat uit de opgeslagen vetreserves van de moeder komt. Maar krijgt het kind dan die afvalstoffen niet juist als de moeder niet afvalt? Of zien die afvalstoffen de afdrijving aankomen en verstoppen ze zich snel in het vet dat naar de melk gaat? Afvalstoffen die vrij komen als er vet wordt afgebroken zullen in het systeem van de moeder komen en via de normale afvalverwerkingsroutes worden verwerkt. Moedermelk productie en uitscheiding is geen afvalverwerkingsroute. Er is dan ook geen enkel wetenschappelijk bewijs te vinden voor het verbod op afvallen als je borstvoeding geeft. Gewoon gezond eten en lekker bewegen en maximaal 500 gram per week afvallen, net als elk gewoon mens.
”Als je borstvoeding geeft moet je extra gezond eten.”
Deze is tricky, maar toch niet waar. Een moeder van jonge kinderen moet zo gezond mogelijk eten om voldoende energie en weerstand te hebben om goed voor haar kinderen te kunnen zorgen. Een voedende moeder hoeft maar een klein beetje meer te eten en voor de kwaliteit en hoeveelheid van haar melk maakt de kwaliteit van haar voedsel niet zo heel veel uit. Het huidige dieet van een moeder heeft wel enige invloed op de samenstelling van haar melk, maar dat verschil is marginaal. Wel een punt van overweging is de voedingsstatus van de moeder. De grondstoffen voor haar melk worden gewonnen uit haar reserves. Wat een moeder niet op reserve heeft, kan ze ook niet in haar melk stoppen. Vrouwen die zwanger willen worden zouden dus hun voedingspatroon kunnen aanpassen om voldoende voor zichzelf te hebben en voldoende voor het in haar groeiende kind en voor in de melk na de geboorte.
”Als je borstvoeding geeft mag je allerlei eten niet eten en drinken niet drinken.”
In principe kan een voedende moeder net als elk normaal mens eten en drinken wat zij wil. De meeste darmproblemen van baby’s worden niet veroorzaakt door wat de moeder eet en drinkt, maar door de manier waarop de baby wordt gevoed. Het kan gebeuren dat een kind allergisch reageert op dingen die zijn moeder heeft gegeten. De moeder kan dan op dieet gaan en waarschijnlijk zal zij merken dat allerlei vage klachten die zij zelf had ook verbeteren. Moeders op voorhand al restricties opleggen in haar dagelijkse menu maakt het moederschap en borstvoeding geven onnodig moeilijk.
”Als je borstvoeding geeft mag je niet roken of drinken.”
Voor velen zal het een verrassing zijn dat ik deze ook bij de moeilijk makende fabels zet en toch zet ik ze erbij. Roken is voor niemand gezond, ook niet voor een voedende moeder. Roken in een huis waar een baby woont, welk voedsel die baby ook verder krijgt is risicoverhogend gedrag. Voor een kind kan dat leiden tot meer luchtwegproblemen en het verhoogt de wiegendoodkans. Kinderen die wonen in een huis waar wordt gerookt en ook kunstvoeding krijgen lopen dubbel risico. De risico’s van meeroken zijn groter dan die van moedermelk met nicotine. Alcohol komt in moedermelk in exact dezelfde hoeveelheid als in het bloed van de moeder. Hoewel een jong kind alcohol slechter kan verwerken dan een volwassene is er heel erg veel melk met alcohol van een matig drinkende moeder nodig om tot effect te leiden. En om haar melk een gevaarlijk hoog alcoholgehalte te geven moet moeder zich zo dronken drinken dat haar rijbewijs direct zou worden ingenomen bij controle. In dat geval is zij, welke voeding ze ook geeft, sowieso niet tot verantwoord moederschap in staat. Roken en drinken tijdens de zwangerschap moet wel sterk worden ontraden, want de risico’s zijn voor de geboorte groter dan erna.
Borstvoeding geven op zich kan al moeilijk genoeg zijn, laten we geen rookgordijnen optrekken, waardoor zij haar borst en haar kind niet meer bij elkaar kan brengen.
[…] Secreet ook te vinden als onderdeel van Bakers, secreten en rookgordijnen […]
[…] over secreten en excreten (uit: Bakers, secreten en rookgordijnen: Volgens Coelho’s zakwoordenboek der geneeskunde is een klier of glandula een orgaan waarvan de […]
[…] Borstvoedingfoto’s zijn er te kust en te keur ten aanschouwen van de hele wereld via de sociale media. Veel reacties zijn afkeurend en komen erop neer dat men vindt dat de gefotografeerde vrouw zichzelf (en haar kind) te kijk zet. Jezelf te kijk zetten wordt als negatief beschouwd, tenzij je het beroepsmatig doet, als fotomodel of acteur. Maar zelfs actrices en fotomodellen die foto’s van henzelf terwijl ze borstvoeding geven openbaar maken (of ze die foto’s nu zelf maakten of dat ze door professionele fotografen werden gemaakt) worden bekritiseerd en vallen onder het negatieve jezelf te kijk zetten. Mensen vinden het maar raar om borstvoeding te zien, vooral als het kind niet meer pasgeboren is of als het niet in de beslotenheid van de eigen slaapkamer is. Het wordt vergeleken met openbare seks of zelfs met openbaar je behoefte doen. Nu is dat al een heel vreemde vergelijking, want moedermelk is geen afvalproduct waar je lichaam zich van ontdoet, zoals met urineren en defeceren, maar een voedende en beschermende stof voor een kind. Daarover schreef ik eerder, bijvoorbeeld in Secreet. […]