Melk

Zogen is de in de blauwdruk voorziene manier om de jongen van zoogdieren te voeden, verzorgen en koesteren. Elke soort heeft zijn eigen specifieke melk en zijn eigen patroon van progressie in voeding en verzorging van de jongen. Zogen en zorgen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en het zogen vervult daarnaast een belangrijke rol in de ontwikkeling van het immuunsysteem.

Dit geldt dus voor alle zoogdieren, inclusief de mens. Een groeiende stapel onderzoeken toont inmiddels aan dat dit klopt, ook voor mensen, want het loskoppelen van zogen, zorgen en beschermen geeft aantoonbaar minder goede resultaten in de gezondheid en de fysieke en mentale ontwikkeling van de jongen van het zoogdier mens. De mens is ook het enige zoogdier dat ooit de behoefte voelt om zogen, zorgen en beschermen los te koppelen van elkaar. Geen enkele gorilla moeder zal ooit tegen een vriendin zegen dat dat hele borstvoeding gedoe gewoon niks voor haar is en dat ze liever de zebra gaat melken of de waterbuffel en die melk aan haar baby geven. Geen enkele wijze oude chimpansee zal ooit een chimpansee moeder aanraden maar over te gaan op antilopemelk, want dan zal ze eindelijk wel herstellen van haar verwondingen; en dat antilopemelk best veel op chimpanseemelk lijkt, meer in elk geval dan olifantenmelk. Of omgekeerd. Overigens, als we al de melk van andere zoogdieren zouden nodig hebben dan zouden mens, chimpansee en gorilla het meest voor de hand liggen voor dat uitwisselingsprogramma. Maar ja, wie kolft Mama Gorilla?

Zoogdierjongen hebben melkvoeding nodig. Tot ongeveer het begin van de gemiddelde leeftijd van het doorkomen van het eerste melktandje enkel en alleen melk en dan melk in combinatie met een langzaam groeiende hoeveelheid voedsel zoals de rest van de groep dat eet tot aan de gemiddelde leeftijd van het begin van het wisselen van de tanden. Dat is ongeveer hetzelfde patroon bij de grotere zoogdieren en met name bij de primaten. De mens is een primaat. De primaat onder de primaten. Voor de mens geldt dus ook dat patroon. Voor de mens geldt ook die andere zoogdierregel, die van de soorteigen melk. De jongen van het zoogdier mens hebben dus de melk van hun eigen moeder nodig, bij gebrek daaraan de melk van een andere moeder van dezelfde soort of desnoods van de moeder van een zeer gelijkende soort. Hij heeft deze melk en niets anders nodig tot ongeveer de gemiddelde leeftijd van het doorkomen van het eerste tandje, dus ergens tot een maand of zes. Daarna, tot de gemiddelde leeftijd van het begin van het wisselen van het melkgebit, een jaar of vijf, zes, heeft hij nog steeds die melk nodig naast een toenemende hoeveelheid voedsel zoals de rest van zijn leefgroep dat eet, gezinsvoedsel in geval van het zoogdier mens.

Deze hele zoölogische verhandeling komt er dus op neer dat mensenkinderen borstvoeding nodig hebben en niets anders tot ze een maand of zes zijn, en daarna borstvoeding naast geschikt ander voedsel, zoals de rest van het gezin die eet, tot een jaar of vijf, zes. Als borstvoeding aan de borst niet mogelijk is, dan moeten voor de melk, de zorg en de immuniteit vervangingen worden gezocht. Vervangende zorg dient veel lichamelijk contact zeker te stellen, wij zijn immers een dragende soort, waarbij bijna voortdurende lichamelijk contact inherent is. Vervangende melk en immuniteit worden zo goed mogelijk zeker gesteld door de afgekolfde melk van de eigen moeder. Hoe meer de moeder toch in contact kan zijn met haar kind, hoe beter de specifieke immunologische waarde van haar melk is. De eerste keuze na afgekolfde melk van de eigen moeder is borstvoeding door een andere mensenmoeder, of, indien dat sociaal niet acceptabel is, de afgekolfde melk van die andere moeder. (Let op: in dit kader is borstvoeding dus het voeden aan de borst en dat wat het kind drinkt heet melk of moedermelk of donormelk.)

De opties voor het vervangen van de immunologische componenten van borstvoeding en moedermelk houden hier ongeveer op. Je kunt nog een beetje proberen pleisters te plakken met pre- en probiotica, maar dat is echt niets meer dan pleisters plakken. Als er geen gorilla’s of chimpansees in de buurt zijn die willen zogen of kolven houdt het wat betreft geschikte vervangingsvoeding ook eventjes op. Als er echt geen mogelijkheid is om soortspecifieke of soortspecifiek-gelijkende melk te geven is de mens gelukkig in staat om een acceptabele vervanger te maken op basis van melk van andere diersoorten. Om deze melk nutritief acceptabel te maken, moet er een boel aan worden verknutseld. De melk gelijkende vloeistof die zo wordt gecreëerd, kunstmatige zuigelingenvoeding of kunstvoeding, voldoet min of meer aan de voedingswaarde die een mensenkind nodig heeft. Het zal er naar alle waarschijnlijkheid niet aan dood gaan (hoewel het overlijdensrisico van kinderen die geen borstvoeding of soorteigen melk krijgen, net als bij dieren van andere soorten, verhoogd is) en zal ervan groeien en zich ontwikkelen. De kans is wel zeer reëel dat deze groei en ontwikkeling in negatieve zin afwijken van de norm. Toch is het een veiliger keuze dan onbewerkte melk van andere dieren dan de mens of een andere primaat.

Vanaf het moment dat melk niet meer de hoofdmoot van het dagelijkse menu vormt, of als er na de periode van volledige borstvoeding, maar vervanging nodig is voor een relatief klein deel van alle melkvoeding, kan het kind ook onbewerkte of alleen met water verdunde melk van andere dieren aan. Kies daarvoor volvette koe- of geitenmelk voor. Paarden, kamelen, schapen en ezels leveren ook acceptabele en vooral relatief eenvoudig verkrijgbare melk. De verschillen in geschiktheid voor menselijke consumptie van al die hoefdier melksoorten zijn verwaarloosbaar, hoewel koemelk het meeste risico van allergie geeft. Melk van biologische gehouden dieren heeft de voorkeur, vanwege het lagere risico van vervuiling met medicijnen en kunstmest- en onkruidverdelgingsresiduen. Biologische koemelk lijkt ook een ietwat verlaagd allergierisico te geven. Verzuurde varianten zoals yoghurt worden vaak beter verdragen, omdat daarbij niet alleen de melksuikers zijn omgezet in melkzuur, maar ook de eiwitten door dat melkzuur al enigszins zijn voorverteerd. In het begin verdient het aanbeveling de hoeveelheid eiwitten te verlagen door de melk te verdunnen met één deel water op drie of vier delen melk.