Geplaatst op 17 Reacties

Borstvoeding, vruchtbaarheid en seksualiteit    

Borstvoeding heeft grote invloed op en wordt beïnvloed door, beter nog: is onderdeel van vruchtbaarheid en seksualiteit.

Gonneke van Veldhuizen-Staas, NLG. © 2010, 2016, 2021

Seksualiteit

Inleiding

Met de geboorte van een kind worden ook een vader en een moeder geboren. Vooral de geboorte van een eerste kind veroorzaakt een grote verandering in de relatie van de ouders. Waren ze eerst alleen huwelijkspartners, nu zijn ze daarnaast ook ouders van een kind. Na de bevalling kijken man en vrouw beiden anders naar het lichaam van de vrouw. Het heeft immers nu een kind gedragen en gebaard. De vulva en vagina, die eerst alleen bedoeld leken voor de seksuele relatie, zijn nu daarnaast baringskanaal geworden. De borsten, die in onze samenleving over het algemeen vooral als seksueel orgaan worden gezien, blijken nu een belangrijke rol te spelen bij de voeding en koestering van het kind.

Veranderde relatie

De ouders zullen moeten wennen aan hun nieuwe rol als vader en moeder naast die van seksuele partners. Voor de partner kan het een vreemd idee zijn te vrijen met een moeder. De moeder kan door de hele dag al met de baby bezig te zijn, het gevoel hebben wel genoeg geknuffeld te hebben en aangeraakt te zijn. Zij kan er moeite mee hebben zichzelf te zien als moeder en als minnares. Na verloop van tijd zal het eenvoudiger worden beide rollen in zichzelf te verenigen. Veel vrouwen merken dat dit proces makkelijker verloopt als zij er met hun partner over kunnen praten. Ook voor de partner is het belangrijk om zijn gevoelens te uiten. Onuitgesproken gevoelens, problemen, twijfels, kunnen tot misverstanden leiden. Dit soort misverstanden kan het herstel van een gezonde seksuele relatie in de weg staan.

Zorg voor de baby

De seksuele beleving wordt naast de verandering in rollen ook beïnvloed door vermoeidheid van de moeder na de inspanning van een zwangerschap en een baring en door het moeder zijn van een jonge baby. Veel vrouwen voelen een verminderde behoefte aan actieve seksualiteit, maar wel een verhoogde behoefte aan nabijheid en tederheid. Andere vrouwen merken juist dat zij na de bevalling meer zin in seks hebben.

Hormonen

De verandering in de hormoonhuishouding na de bevalling en tijdens de periode van borstvoeding veroorzaakt ook veranderingen in de beleving van de seksualiteit. Tijdens de periode van borstvoeding geven is de afgifte van het hormoon oestrogeen laag. Dit kan vaginale droogte veroorzaken, waardoor gemeenschap pijnlijk kan zijn. Veel vrouwen merken dat het litteken van een uitscheuring of een knip nog lange tijd na de uiterlijke genezing pijn bij het vrijen kan veroorzaken. Voor deze problemen kan het gebruik van een glijmiddel een oplossing zijn.

Borsten

De rol van de borsten kan in deze periode een extra bron van verwarring zijn. Het hormoon oxytocine zorgt voor het samentrekken van de baarmoeder tijdens de baring en bij een orgasme. Het zorgt ook voor het toeschieten van de melk. Als tijdens het vrijen de borsten worden geliefkoosd of als de vrouw een orgasme heeft, kan spontaan de melk beginnen te stromen. Voor sommige paren kan dit een bron van extra vermaak zijn, maar voor anderen een bron van schaamte of ongemak. Dit kan remmend werken op de seksuele beleving. Sommige moeders of hun partners zullen merken dat zij een zekere schroom hebben om de borsten nu bij het liefdesspel te betrekken. Dit komt door de gevoelde verwarring tussen de moederrol en de rol van seksueel partner. Soms kunnen ook tijdens het voeden gevoelens ontstaan die een vrouw aan seksuele opwinding doen denken. Voor veel vrouwen is dit een onacceptabele gedachte, waardoor zij liever gedurende de borstvoeding periode de borsten niet in relatie brengen met seksualiteit.

Maatschappij

Vrouwen kunnen zich onzeker voelen over hun uiterlijk als zij borstvoeding geven. In de westerse samenleving ligt er een grote nadruk op het belang van het uiterlijk voor het gevoel van eigenwaarde. De media en de modewereld scheppen een ideaalbeeld van een zeer jeugdig, zeer slank en gespierd lichaam met volle, maar toch meisjesachtige, stevige borsten. Tijdens de zwangerschap verandert het figuur en tijdens de borstvoeding periode zijn de borsten anders van vorm en grootte. Na de bevalling is de buik een tijdlang niet langer strak en glad en na de eerste maanden van borstvoeden worden de borsten zachter en vaak wat slapper. Moeders kunnen daardoor bang zijn dat zij voor hun partner niet meer aantrekkelijk zijn.

Veranderd zelfbewustzijn

Aan de andere kant kunnen vrouwen zich ook realiseren dat zwangerschap, bevalling en borstvoeding hen in een volgende fase van hun leven brengt. Hun lichaam is in de meest vrouwelijke en functionele staat. Veel partners blijken, soms tot hun eigen verrassing, deze lichaamsvorm extra aantrekkelijk te vinden. Het aanvaarden van de verandering van hun lichaam als een positieve zaak, zal het omgaan met de verandering van levensfase soepeler laten verlopen. Het kan dan een nieuwe bron van trots op het eigen kunnen en het eigen lichaam zijn voor de vrouw.

 

Vruchtbaarheid

tumblr_n3fncxAERX1sfkq0go1_500
 Vruchtbaarheidsgodinnen

Inleiding

Borstvoeding geven is een onderdeel van de vrouwelijke vruchtbaarheidscyclus. Deze cyclus bestaat uit eisprong, bevruchting, zwangerschap, baring en borstvoeding. Na de periode van volledige borstvoeding gaat het lichaam geleidelijk terug naar de staat waarin een eisprong (ovulatie) kan optreden en de cyclus weer begint. Rond de ovulatie begint de baarmoeder zich voor te bereiden op het opnemen van een bevrucht eitje. Het baarmoeder slijmvlies groeit en wordt dikker. Er komen flinke plooien in, waarin een eitje zich goed kan hechten. Als het eitje dat tijdens de ovulatie rijpte en losliet niet wordt bevrucht, volgt een menstruatie. De voorbereidingen voor de bevruchting worden dan weer afgebroken. Het slijmvlies krimpt weer en de restanten worden uitgescheiden in de vorm van de menstruatie. De baarmoeder blijft dan schoon en opgeruimd achter voor de volgende ovulatie. Meestal wordt de terugkeer van de vruchtbaarheid na een bevalling voorafgegaan door een menstruatie, maar de eerste ovulatie kan ook direct aansluiten op de periode van borstvoeding geven.

De vrouwelijke cyclus wordt begeleid en gestuurd door hormonen, elke fase zijn eigen hormonenmix. Deze hormonen werken elkaar vaak tegen. Het hormoon prolactine is verantwoordelijk voor de aanmaak van melk en dus voor het onderhouden van de borstvoeding. Het verhindert de terugkeer van de vruchtbaarheid. Dit blijft meestal zo zolang de vrouw volledig borstvoeding geeft. De werking van prolactine tegen hernieuwde vruchtbaarheid is het sterkst wanneer de voedingen niet meer dan vier uur uit elkaar liggen en er ook ’s nachts wordt gevoed. Nabijheid van moeder en kind gedurende het grootste deel van het etmaal versterkt de rol van prolactine nog meer. Wanneer de voedingen meer uit elkaar komen, als de nachtvoedingen vervallen of als er voedingen door ander voedsel worden vervangen, zal de vruchtbaarheid vroeger of later weer terugkeren. De invloed van het hormoon prolactine neemt af en van oestrogeen neemt toe. Dit zorgt voor de terugkeer van de vruchtbaarheid. Veel vrouwen merken dat zij een soort waarschuwingsbloeding krijgen, die nog niet helemaal een echte menstruatie is. Anderen ervaren wat menstruatieachtige kramp in de baarmoeder. Veel vrouwen rapporteren ook dat hun kind bezwaar maakt tegen het drinken aan de borst. Dit is een veel voorkomend verschijnsel in de dagen vlak voor de menstruatie. De melk smaakt dan vaak wat zouter doordat ze wat geconcentreerder is. De melk is geconcentreerder doordat de productie tijdelijk wat terugloopt. Dit wordt veroorzaakt door het hormoon oestrogeen. Als de menstruatie doorbreekt, zullen de productie en de smaak weer normaal worden. Doorgaan met borstvoeding geven en wat vaker aanleggen tijdens deze dagen zal het terugkomen van de normale melkproductie vergemakkelijken.

De invloed van borstvoeding op de vruchtbaarheid

In grote delen van de wereld is het geven van borstvoeding de meest gebruikte en ook de betrouwbaarste methode om de tijd tussen kinderen te spreiden. De vruchtbaarheid keert vaak pas na twee jaar terug. Meer tijd tussen opeenvolgende zwangerschappen is beter voor de gezondheid van de moeder. Het geeft haar lichaam de tijd om na de zwangerschap weer goed op krachten te komen. Het feit dat zij in de tussentijd ook nauwelijks menstrueert draagt bij aan het voorkomen van ijzertekort en daardoor bloedarmoede. In onze samenleving worden vrouwen meestal veel eerder na een bevalling weer vruchtbaar. Borstvoeding als middel voor gezinsplanning wordt daarom vaak als minder betrouwbaar gezien. De oorzaak voor de snellere terugkeer van de vruchtbaarheid ligt voor een groot deel in de manier van borstvoeding geven. Een andere belangrijke factor is de rijkere voeding met veel eiwitten.

De manier van borstvoeding geven die een aantoonbaar remmende werking heeft op de terugkeer van de vruchtbaarheid is een natuurlijke manier van moederen, waarbij moeder en kind zoveel mogelijk dicht bij elkaar zijn en de baby volledig op verzoek wordt gevoed. Dit betekent dat het kind toegang heeft tot de borst bij het kleinste signaal dat hij dat zou willen of nodig hebben, waarbij niet op huilen wordt gewacht. De dichte nabijheid en vaak voeden beginnen direct na de geboorte van het kind en het duurt tot het kind zelf geleidelijk aan steeds meer en steeds verder van zijn moeder weg gaat. De baby wordt in een draagdoek gedragen of slaapt dichtbij zijn moeder in de buurt. ’s Nachts slaapt de baby bij de moeder in bed of in een bedje direct naast het bed van de moeder. De moeder leert door dit voortdurende en nauwe contact heel goed de ongesproken taal van haar kind begrijpen en kan er direct op reageren. De baby hoeft niet te wachten als hij honger of dorst heeft of moe wordt. De moeder hoeft zich geen zorgen te maken of haar kind wel rustig slaapt, veilig is en zich niet eenzaam of verdrietig voelt. De dichte lichamelijke nabijheid en het vaak voeden zorgen voor veel prolactine bij de moeder en daardoor een ruime melkproductie en een goed groeiend en zo gezond mogelijk kind. Veel bij zijn moeder zijn, weten dat zij er altijd is en altijd direct krijgen wat hij nodig heeft, leggen bij een kind een goede basis voor een gezonde en evenwichtige emotionele ontwikkeling. Voor de moeder resulteert de hoge hoeveelheid prolactine in het langer uitblijven van de menstruatie en de vruchtbaarheid. Haar lichaam kan zo nieuwe reserves opbouwen voor een volgende zwangerschap. Onderzoek heeft ook aangetoond dat het verminderen van het aantal keren dat een vrouw in haar leven menstrueert de kans op bepaalde vormen van borstkanker en kanker aan de inwendige voortplantingsorganen vermindert.

De meeste kinderen krijgen rond de helft van het eerste halve levensjaar behoefte aan andere voeding naast borstvoeding. In de loop van de tweede helft van het eerste levensjaar beginnen de meeste kinderen wat meer vaste voeding te eten. Borstvoeding en veel bij mama zijn blijven in die tijd en tot ver in of voorbij het tweede levensjaar belangrijk. Moedermelk blijft een waardevolle melkvoeding met een hoge voedingswaarde in de hele baby en peutertijd. Het drinken aan de borst blijft in die tijd naast een goede voedingsbron ook een veilige haven en een bron van troost voor de opgroeiende peuter die de wereld ontdekt.

De terugkeer van de menstruatie en de vruchtbaarheid

Vroeg of laat zal ook bij de moeder die volop borstvoeding geeft de menstruatie terugkeren. Vaak wordt dit voorafgegaan door wat vloeien of een heel lichte bloeding. Soms door een periode van menstruatieachtige krampen. Dit kan worden gezien als waarschuwing dat de vruchtbaarheid terugkeert. In het begin kan de cyclus nog onregelmatig zijn. Als het kind bijvoorbeeld ziek wordt en vaker gaat drinken, kan de menstruatie ook weer een maand uitblijven. Door de hormoonveranderingen kunnen de borsten net voor een menstruatie gespannen en gevoelig zijn. De hoeveelheid melk kan wat teruglopen en anders smaken, waardoor de baby wat onrustiger drinkt of een enkele keer de borst kan weigeren.

Bij ongeveer een op elke vijf of zes moeders vindt er een ovulatie (eisprong) plaats voor de eerste menstruatie. Onderzoek toonde aan dat de kans om dan gelijk al zwanger te worden slechts 6% is. Aan de andere kant kan het ook gebeuren dat er tussen de eerste en tweede menstruatie geen eisprong was. Maar al met al betekent de terugkeer van de menstruatie wel dat de vruchtbaarheid ook terug is of snel zal zijn. Ouders die op dat moment geen nieuwe zwangerschap wensen, zullen dan dus op andere manieren van anticonceptie moeten overgaan.

Borstvoeding en anticonceptie

Borstvoeding beïnvloedt de vruchtbaarheid. Hoe sterk die beïnvloeding is, is afhankelijk van de allerlei factoren. Een vrouw die op een natuurlijke manier borstvoeding geeft, heeft een kans van 1% dat zij in de eerste zes maanden voor de eerste menstruatie zwanger zal worden. Na die zes maanden kan het paar kiezen voor de aanwijzingen voor natuurlijke familieplanning om de kans op zwangerschap zo klein te houden. Ook ander manieren voor het uitstellen of voorkomen van een volgende zwangerschap zijn mogelijk tijdens de periode dat de moeder een kind aan de borst heeft.

LAM – lactatie amenorroe methode
Het drinken aan de borst stimuleert de aanmaak van prolactine en oxitocine en remt de aanmaak van hormonen (GnRH) die voor de ovulatie zorgen. Als na verloop van tijd het kind minder vaak, minder lang of met grotere tussenpozen gaat drinken, zal GnRH weer meer kans krijgen en zal de ovulatie weer terugkomen. De betrouwbaarheid van het uitblijven van de vruchtbaarheid door het geven van borstvoeding wordt voornamelijk door drie factoren bepaald. Als eerste is het belangrijk dat de moeder volledig borstvoeding geeft. Als tweede dat er vanaf twee weken na het einde van de kraamzuivering geen bloedverlies is opgetreden en als derde is de hoogste betrouwbaarheid beperkt tot de eerste zes maanden na de geboorte van het kind. Uitsluitend borstvoeding geven betekent dat het kind behalve de melk van zijn moeder niets anders krijgt, ook geen water. Uit onderzoek is gebleken dat de betrouwbaarheid minder wordt als de baby niet direct aan de borst drinkt, maar de melk afgekolfd krijgt. In de praktijk blijkt dat naarmate moeder en kind meer in elkaars nabijheid zijn, de betrouwbaarheid van de LAM methode over het algemeen toe neemt.

het condoom
Er zijn condooms voor mannen en condooms voor vrouwen. Het gebruik van het condoom heeft geen enkel effect op de borstvoeding of omgekeerd. Het is redelijk betrouwbaar middel, mits juist gebruikt. Het gebruik van een zaaddodend middel verhoogt de betrouwbaarheid. Het vrouwencondoom moet goed aangemeten worden. Na de bevalling kunnen de maten en verhoudingen in de vagina en rond de baarmoedermond veranderd zijn, dus het vrouwencondoom van voor de zwangerschap past mogelijk niet meer goed.

het spiraaltje (IUD)
Een koperspiraaltje heeft geen invloed op de borstvoeding. Er zijn aanwijzingen dat het geven van borstvoeding het gebruik van een spiraaltje minder veilig maakt. Zo zou er een 10 keer zo groot risico zijn op baarmoeder perforatie en afstoting. Mogelijk is dit een reactie (samentrekken van de baarmoeder) op het vrijkomen van oxytocine tijdens het voeden van een kind. Er zijn ook spiraaltjes die hormonen afgeven om de werking te ondersteuning. De meningen over de veiligheid voor het kind of de melkproductie zijn verdeeld. Over het algemeen gaat men ervan uit dat de hormonen alleen plaatselijk vrijkomen en werken en dat er slechts weinig van in de bloedbaan komt. Zeker wanneer het pas wordt geplaatst als de borstvoeding goed is gestabiliseerd is het niet te verwachten dat er een negatieve invloed op de melkproductie zal zijn.

hormonale anticonceptie
Een kleine hoeveelheid van de hormonen van de anticonceptiepil komen in de melk en de baby terecht. Waarschijnlijk kan dit voor de baby geen kwaad. De hormonen in orale anticonceptie kunnen een remmende werking hebben op de melkproductie en kunnen de samenstelling van de melk licht wijzigen. Dit is vooral het geval als de pil al kort na de bevalling wordt genomen, voor de melkproductie goed is zeker gesteld. Voor de borstvoeding is het het veiligst om zeker niet voor zes weken na de bevalling, maar liever pas na enkele maanden te beginnen. Zware combinatiepillen (met oestrogeen en progesteron) kunnen ook na de eerste maanden een negatief effect op de melkproductie hebben. Een minipil met enkel progesteron is veiliger voor de melkproductie, maar moet zeer zorgvuldig worden genomen om veilig te zijn.
Hormonale anticonceptie kan ook de vorm hebben van een onderhuids implantaat. Bij deze methode is er sprake van een vrij constante, lage afgifte van progesteron. Door de lage hoeveelheid progesteron zijn onderhuidse implantaten iets veiliger bij borstvoeding dan de geslikte varianten.

De terugkeer van de vruchtbaarheid in enkele culturen

peilingmelkvoeding2015

Bij de Afrikaanse !Kung stam drinken baby’s en peuters ongeveer elk kwartier twee minuten. Deze moeders worden gemiddeld na ongeveer 35 maanden weer zwanger.

Bij Nederlandse moeders keert de vruchtbaarheid meestal veel sneller na de geboorte weer terug. Er zijn niet veel Nederlandse moeders die zo lang en zo vaak de borst geven als veel van bijvoorbeeld hun Afrikaanse plattelands collega’s. Na enkele maanden gaan veel moeders weer werken en worden enkele voedingen per dag gekolfd. Een flink aantal kinderen krijgt ook al ver voor de 6 maanden andere melk of vaste voeding aangeboden.
Bovendien is hier het voedingspatroon veel rijker door de grote hoeveelheid eiwitten en vaak ook vetten in het dagelijkse menu. Veel vrouwen zijn dan al binnen het eerste half jaar weer voor het eerst ongesteld. Bij westerse vrouwen die ecologisch borstvoeding geven keert de vruchtbaarheid gemiddeld tussen 12 en 16 maanden weer terug.

In Rwanda (Midden Afrika) werden volgens een onderzoek geen voorbehoedsmiddelen gebruikt, terwijl er ook geen taboe rustte op gemeenschap na de bevalling. Bij de vrouwen die kunstvoeding gaven maakte het niet uit of zij in de stad of op het platteland woonden; beide waren even snel weer vruchtbaar. Bij vrouwen die borstvoeding gaven lag dat anders. In de stad wonende moeders lieten hun kind al snel incidenteel onder de hoede van een ander achter en 75% van hen werd tussen zes en vijftien maanden weer zwanger. De plattelandsvrouwen hielden hun kind altijd bij zich en 75% van hen werd pas tussen 24 en 29 maanden weer zwanger.

Meer over vruchtbaarheid

Baarmoederpraatjes

Vruchtbaar

17 gedachten over “Borstvoeding, vruchtbaarheid en seksualiteit    

  1. Fijn om eens wat cijfers over de vruchtbaarheid tijdens borstvoeding te lezen. De medische wereld schrijft voor direct op 6 weken met anticonceptie te beginnen met de hardvochtige boodschap dat borstvoeding absoluut geen anticonceptie is. Persoonlijk vind ik 6 weken erg vroeg en als ik dit lees zou het prima zijn om daar bijvoorbeeld pas mee te beginnen wanneer een vrouw weer aan het werk gaat en dus niet meer continu bij het kind is. Hoewel het vast niet even waterdicht is als een pilletje. Iedereen moet het uiteraard voor zichzelf weten maar dit soort info mag ook wel eens door verloskundigen etc verteld worden!

  2. Ik geef volledige borstvoeding en ben 7 weken geleden bevallen van een zoon, raad eens wie er nu alweer ongesteld is? :/

    1. Same here. Na 11 weken nu. Jammer hè…

  3. Vandaag, toevallig of niet, bij de Super bloedmaan na bijna 25 maanden weer ongesteld geworden. Leuk om te lezen dat dat in andere landen helemaal niet raar of lang is. Ik heb het geluk dat mijn kindje de hele dag bij mij kan zijn, en onbeperkt toegang heeft tot borstvoeding.

    1. Mijn kindje is ook altijd bij me. Hier na 16 maanden nog geen menstruatie. Hoop stiekem wel dat het binnekort terugkeert, want er is een wens voor een tweede

  4. Maaar.. er zijn ook uitzonderingen!
    Mijn dochter is nu 6 maanden en ik ben ongeveer 8 weken zwanger. Al gaf en geef ik volledige borstvoeding. Nog steeds minstens 8 keer per dag en voorheen tegen de 14 keer per dag drinkt ze bij me. We slapen vaak ook nog samen.. maar mijn ongesteldheid is schijnbaar gekomen gelijk na de vloei periode en daarna is het niet regelmatig geweest.. Alle voorwaarden voor de LAM anticonceptie waren er maar nu toch al in verwachting van de tweede
    En gelukkig is ook dit kindje meer dan welkom ❤

    1. Gefeliciteerd met je zwangerschap!. Ja, er zijn altijd uitzonderingen, het is geen rocket-science.

  5. […] Borstvoeding, vruchtbaarheid en seksualiteit […]

  6. 30 maanden verder en nog steeds geen menstruatie. Jammer want de wens voor de 2de begint steeds groter te worden. Stoppen met BV wil ik gewoon niet. Stom!!! 🙁

    1. Ja, bij de een duurt het langer dan bij de ander voor de vruchtbaarheid terugkeert. Je kunt overwegen wat rijker te gaan eten, dus meer eiwitten en meer gezonde vetten

  7. […] maar werd vervangen door Melkgeheugen Vuistregel Stress management Spruw bij moeder en kind Borstvoeding, vruchtbaarheid en seksualiteit Dip – normaal verloop of te weinig voeding? Alcohol en […]

  8. […] Gonneke Van Veldhuizen-Staas: Borstvoeding, vruchtbaarheid en seksualiteit […]

  9. Ik werd na 9 mnd borstvoeding weer ongesteld. Dit kwam iedere maand terug, de kleine geeft er niks om drinkt niet anders. Mijn cyclus verschilt wel maar zot rond de 29 en 33 dagen. Nu in ene blijft mijn menstruatie uit. Eerst 9 mnd niet toen 9 mnd wel en nu?? Heb 2 keer onveilig gevreeën…kan de kans van zwanger zijn aanwezig zijn. Ik ben 40 en voor dit kindje moest ik naar de fertiliteit…na het door spuiten van de eierstokken bleek ik daarna zwanger op de natuurlijke manier.

    1. Jazeker kun je zwanger zijn. Ik adviseer een zwangerschapstest.

  10. Al 17 maanden een tweeling aan de borst. Na drie maanden helaas weer gaan werken. Verder wel op vraag gevoed, ook ’s nachts en geen bijvoeding tot 6 maanden. Op 13 maanden een eerste menstruatie, die vervolgens weer uitbleef tot 17 maanden en bij lange na niet leek op hoe ik het gewend was van voor de zwangerschap. Er is inmiddels wel de wens voor nog een kindje, dus ik ben benieuwd.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.