Van geld wordt gezegd dat het moet stromen, moet vloeien, maar hetzelfde geldt voor melk. Moedermelk, wel te verstaan. In de borst. Melk die stilstaat in de borst gaat klonteren en verstopt de melkkanalen. Nou ja, niet letterlijk, misschien, maar dat legt het eenvoudigst uit. Dat van dat vloeien klopt en dat, als de melk niet vloeit, er verstoppingen ontstaan ook.
eerder verschenen januari 2015
Meestal wordt dit veroorzaakt doordat de melk die is gemaakt niet of onvoldoende of te laat uit de borst wordt gehaald. Het aanmaken van melk en het bepalen van de aan te maken hoeveelheid is een complex geheel van acties en reacties dat nogal nauw luistert. In de eerste fase wordt er vooral veel gemaakt. Het proces is dan nog volledig hormonaal gestuurd en aangezien een pas bevallen vrouw over het algemeen overloopt van de hormonen gaat de melkfabriek op volle toeren met een volcontinu rooster. Het idee is namelijk, zoals is vastgelegd in de menselijke blauwdruk, dat er na elke bevalling een kind vrijwel continu aan de borst is om daar zeer frequente kleine slokjes uit te drinken. Volgens die blauwdruk kan dat makkelijk elk uur vier keer een paar milliliter zijn. Op die verwachting is dus de melkproductie in de eerste dagen (= lactogenese 1) na de geboorte van een kind afgestemd.
Maar na die eerste dagen begint de melkproductie autonoom te worden, dat wil zeggen, niet meer opgejaagd door hormonen, maar door stimulatie en leging. Er is nog even een overgangstijd (= lactogenese 2) van enkele dagen tot enkele weken, maar dan komen de hormonen alleen nog op commando opdraven en geven ze niet meer zelf de commando’s. De belangrijkste trigger voor melkproductie is de lege borst. Het drinken aan de borst (of het masseren en kolven) wekt ook de afgifte van prolactine op die voor de aanmaak van melk zorgt, maar dat is in de autonome fase (= lactogenese 3, het grootste deel van de hele borstvoeding periode) niet meer de primaire aanjager. Het gaat om die lege borst. Die lege borst roept erom om gevuld te worden. De lege melkcellen zitten vol met lege prolactine receptoren die schreeuwen om prolactine aangekoppeld te krijgen. Naarmate die receptoren bezet worden lopen de melkklieren vol met de vers aangemaakte melk. In die melk zitten signaalstoffen die roepen dat er wel genoeg is. Hoe meer melk in die melkklieren hoe harder dat roepen wordt en hoe trager de melk aanmaak gaat. Tot de borst helemaal op knappen staat en het schreeuwen om te stoppen oorverdovend is. En dat is dus waar de behoefte aan het stromen van die melk groot wordt.
De weefsels die de melk vasthouden kunnen niet eeuwig opgerekt blijven, dan worden ze als het ware poreus. Als eerste gaat het vocht eruit en wordt opnieuw in het lichaam opgenomen. Minder vocht komt neer op dikkere melk. Dikke melk stroomt minder makkelijk en voila: daar hebben we stilstaande melk met mogelijk klonten erin. Merkbaar als een verstopt melkkanaal of een beginnende borstontsteking. Om dat op te lossen is het zaak die dikke melk er zo snel mogelijk uit te krijgen, zodat er weer dunne vloeibare melk komt die makkelijk stroomt. En die dan dus ook stromend gehouden moet worden door de borsten telkens te legen vóór ze overvol zijn. De meest effectieve manier om zo’n verstopte borst weer aan de praat te krijgen is te zorgen voor een goede toeschietreflex, die de prop eruit perst. Een goed drinkende baby geeft de krachtigste toeschietreflex. Daarnaast helpt het om de borst warm te houden om te voorkomen dat er verkrampingen optreden die de melkdoorgangen belemmeren. Oververmoeidheid en stress kunnen het stromen van de melk verhinderen door het blokkeren van de oxytocinereflex, dus rust houden en stress verminderen helpen ook. Dat samen is de klassieke manier om verstopte melkkanalen en (dreigende) borstontstekingen te behandelen: vaak voeden, warmte en rust. Wil je wat extra doen, dan kun je denken aan masseren met en onder de warme douche, masseren met warme handen en een verwarmende olie. Als het geheel erg pijnlijk is kun je na een voeding of kolfbeurt ook koele kompressen gebruiken. Denk daarbij aan gekoelde koolbladeren, gekoelde gelkompressen (niet bevroren, dat is veel te heftig) of koele kwarkkompressen. Lees meer over de behandeling van verstoppingen in de Categorie Stuwing, verstopping en borstontsteking.
Bij sommige vrouwen verstoppen de borsten heel makkelijk en ook al voor ze overvol zijn. Het vermoeden is dat hun melk makkelijker klontert. Dat zou kunnen komen door de vetsamenstelling van hun melk of andere nog onbekende factoren. In de praktijk is gebleken dat deze vrouwen baat kunnen hebben bij het gebruik van lecithine [Lecithin treatment for recurrent plugged ducts : KellyMom]. Lecithine is een vet, dat ook van nature in ons lichaam voorkomt, maar ook uit plantaardige bronnen kan worden gewonnen. In de voedselindustrie wordt lecithine gebruikt als antiklontermiddel en emulgator Het zorgt voor klontvrije emulsies ofwel mengsels van vet en andere vloeistoffen). Die zelfde werking lijkt het in moedermelk ook te hebben. Lecithine is te koop als poeder, granulaat of softgels (een soort capsules). De dosering is drie tot vier keer per dag 1200mg, met een maximum van 5000mg.
Lees hier alles over oxytocine:
en hier over de andere kant van oxytocine: