Dit bericht is een tussendoortje. Gisteren (inmiddels een jaar of 4 geleden of zo) geen tijd gehad om te schrijven, de ochtend begonnen met een consult (20 minuten heen op de fiets, 5 kwartier bij moeder en baby, 20 minuten weer terug op de fiets), even de mail langslopen en de belangrijke berichten van collegae en andere interessante mensen. Oh, ja, even eten straks is ook wel handig, dan de laatste bestellingen voor ik een lang weekend vakantie heb. Liefst ook nog even aan mijn boek werken (dat had al bijna klaar moeten zijn en toen crashte mijn uitgeversprogramma en Poef! – alles was weg).
Over tussendoortjes schreven ook Annemiek Verbeek in Mollig mag niet meer – Alles over opvoeden (JMouders.nl; niet meer beschikbaar) en Karine Hoenderbos in In het paradijs zijn geen verleidingen | PuurGezond. Die laatste gaat over haar vakantie in Turkije, waar ze tot haar eigen verbazing merkte dat de trek in tussendoortjes grotendeels verdwijnt wanneer je gezonde, voedzame maaltijden op gezette tijden eet en niet wordt geprikkeld door reclame voor en overdadig aanbod van tussendoortjes. Je gezond voeden is in onze maatschappij niet evident en de overheid lijkt er alles aan te doen om dat vooral niet te verbeteren, met haar publiek-private samenwerking bi projecten voor het bevorderen van gezond gedrag.
Annemiek Verbeek gaat in op de steeds sterker wordende tendens om gezondheid te fixeren op enkele punten en af te meten aan cijfers. Die fixatiepunten zijn op dit moment BMI en bewegen. Met bewegen is niks mis uiteraard, maar met BMI als maatstaf voor gezond gewicht wel degelijk. BMI is een meetinstrument waarbij wordt geregistreerd wat bij een bepaald individu de verhouding is tussen lengte en gewicht. Wanneer op grote groepen toegepast is het een mooi statistisch meetinstrument, maar het zegt weinig tot niets over de gezondheid van de individuen of groepen.
Wie een willekeurige sportschool binnenloopt en daar BMI gaat vastleggen van de sportende mensen, zal het gemiddelde aangeven dat die tent vol zit met obese mensen. Nu weet ik niet hoe het met u zit, maar ik voelde me als werkelijk obees persoon niet op mijn gemak in een sportschool, vooral vanwege het feit dat ik er een van de weinigen ben en dat de meeste andere mensen in zo’n inrichting stak afgetrainde lijven hebben. Toch hebben die strak afgetrainde lijven stuk voor stuk een BMI van ruim boven de grens tussen gezond en overgewicht. Wat een BMI namelijk niet meeneemt is het feit dat vet weinig weegt en spieren veel. Dus hoe meer spieren en hoe minder vet in een lijf, hoe hoger het BMI zal zijn.
Bij kinderen ligt het nog ingewikkelder. Hun lichaamsverhoudingen zijn heel anders dan van volwassenen. Dat zorgt ervoor dat een BMI nog minder betrouwbare informatie geeft. De meest betrouwbare manier om te beoordelen of een kind een gezond gewicht heeft is kijken. Gewoon, heel erg ouderwets, je eigen, persoonlijke, ingebouwde App voor klinisch waarnemen gebruiken. Misschien moet je die App wel even updaten wegens langdurig ongebruikt. Door al dat gestaar op cijfertje en grafieken zijn we vergeten hoe een normaal gezond kind eruit ziet. Welnu: een gezond kind zit strak en soepel in zijn vel, heeft een heldere en alerte oogopslag, is beweeglijk, ook als hij stil zit, heeft ronde vormen zonder uitstekende botten en de ribben zijn niet te zien, maar wel te voelen. De huid is veerkrachtig en goed van kleur (afhankelijk van etnische herkomst).
In plaats van ouders en kinderen op te schepen met zorgen en een negatief zelfbeeld, kunnen zorgverleners zich beter richten op voorlichting op gezonde voeding en beweging. Gezonde voeding: uitsluitend borstvoeding in de eerste zes maanden, daarna borstvoeding naast een groeiend aandeel passende andere voeding tot minimaal de tweede verjaardag. Geschikte andere voeding betekent voedsel van gezonde teelt en veehouderij, zo min mogelijk bewerkt en zo vers mogelijk, inclusief de er van nature in voorkomende suikers en vetten. Voor tussendoortjes kan uit diezelfde dingen worden gekozen, voor vocht is water een uitstekende keuze, naast moedermelk zo lang moeder en kind dat na de tweede verjaardag willen, maar ook thee of sterk aangelengd vruchten- of groentensap. Bewaar alles van wit meel, alles met toegevoegde suikers, kleur-, geur- en smaakstoffen en synthetische zoetmakers voor de uitzonderingen, feestjes en zo, en ook dan met mate. Houd je verre van ‘speciaal voor kinderen’, light en magere producten.
Loop en fiets, draag je kind zolang ze nog niet kan lopen en laat kinderen alleen in stoeltjes en karretjes zitten/hangen als het echt niet anders kan, bijvoorbeeld voor een autorit). Een baby is beter af op een kleedje op de grond dan in een stoeltje; beter af mee-bewegend met zijn moeder in een draagdoek en beter kruipend en waggelend, dan in een buggy, hoe ergonomisch gevormd het ding ook is. Daarna komen loopfietsen en nog later steppen en fietsen. Buiten spelen nodigt als van nature uit tot bewegen: lopen, rennen, klimmen, springen. Nee, het is echt niet erg dat ze vies worden, we hoeven het immers tegenwoordig niet meer in een ketel op het fornuis te wassen! Zorg voor speciale speelkleding als je dat prettiger vindt voor je eigen gemoedsrust. En ook: nee, het is niet erg als ze vallen en blauwe plekken, schrammen en builen oplopen. Daar leren ze van wat hun eigen mogelijkheden en grenzen zijn.