Over onverklaarbare pijn in de borsten bij borstvoeding. Gebaseerd op een eerder verschenen blog met de titel Spierpijn en een blog van Teddy Roorda: Mammary Constriction Syndrome of borstvernauwingssyndroom
Kernerman E en Park E: Severe Breast Pain Resolved with Pectoral Muscle Massage J Hum Lact August 2014 30: 287-291, first published on May 29, 2014 doi:10.1177/0890334414535842
Roorda T: MammaryConstriction Syndrome of borstvernauwingssyndroom
Over pijn in de voedende borst, al dan niet in combinatie met pijnlijke of kapotte tepels, is al veel gesproken en geschreven. Dit blog heeft er zelfs aparte categorieën voor [pijn], [tepelproblemen] en [stuwing, verstopping en borstontsteking]. Meestal gaat het over aanlegtechnieken, orale variaties bij het drinkende kind en ontstekingsprocessen, al dan niet in combinatie met infecties door schimmels of bacteriën. Vaak blijkt er echter sprake te zijn van pijn in de borst, die niet reageert op behandeling voor die infecties of ontstekingen. Soms is er een lichte verbetering als de bijkomende tepelpijn wordt behandeld, maar die diepe of oppervlakkige stekende of brandende pijn in de borst blijft. Lange tijd hadden we op dergelijke pijn als lactatiekundigen geen antwoord. We noemden dergelijke pijn ”mastalgie”, wat zoveel betekent als ”pijn in de borst(klier), maar we weten niet waardoor of waarom”. Maar veel lactatiekundigen zijn van het onderzoekende en nieuwsgierige type en dus deden er een paar onderzoek naar dit soort schijnbaar onverklaarbare pijn. Er kwamen twee antwoorden, die allebei te maken hebben met, je raadt het niet, spierpijn.
Dat is verrassend, omdat er in de borst geen spieren van betekenis aanwezig zijn, althans niet van het soort dat spierpijn geeft. Er zitten onwillekeurig werkende spieren (dus spieren die je niet bewust kunt aansturen) rondom de melkcellen (die zorgen voor de toeschietreflex) en rondom en in de tepel (die zorgen voor het erecteren van de tepel zodat de baby beter kan aanhappen). Maar er zitten wel spieren onder de borsten en rondom het borstgebied en die spieren kunnen wel worden aangespannen en daar kan dus wel spierpijn in optreden.
Pijn in de borsten behandelen met massage van borstspieren
In het lactatiekundig vaktijdschrift Journal of Human Lactation stond een artikel met drie casusbeschrijvingen en een behandelmethode voor juist dit soort pijn: Severe Breast Pain Resolved with Pectoral Muscle Massage. De auteurs (Kernerman en Park) bespreken drie gevallen van pijn in de borsten die niet reageert op de gebruikelijke behandelingen.
Onder andere naar aanleiding van een lezing door Stephanie Carrabin, IBCLC over mastalgie hypothetiseren zij dat dit soort pijn wel eens het gevolg kan zijn van spierpijn. Door allerlei oorzaken kunnen de spieren onder de arm en van de schouder naar de borst (de musculus pectoralis major en de musculus serratus anterior) verkrampen en pijn veroorzaken. Dit kan directe spierpijn zijn in de betreffende spier en de spieren die ermee verbonden zijn, of pijn door de beknelling van zenuwen en bloedvaten naar de borsten door die krampachtig samentrekkende spieren. Dit aanspannen van die spieren kan komen door een krampachtige voedingshouding of door het ervaren van pijn tijdens het voeden. Die verkramping kan blijven aanhouden ook als de oorzaak voor de pijn tijdens het drinken (aanlegfout, spruwinfectie, anatomische variatie in de mond van het kind, …) is opgeheven. De behandeling, die in het artikel wordt beschreven, bestaat uit het opheffen van die pijn bij het voeden, het verbeteren van de houding van de moeder tijdens het aanleggen en voeden, en het strekken en masseren van de betreffende spieren.
Het is natuurlijk maar een casusbeschrijving van drie gevallen en er is helemaal geen verder onderzoek naar gedaan. Toch lijkt het goed te helpen en is het de moeite waard het te proberen bij moeders met aanhoudende pijn in de borsten tijdens en tussen de voedingen. Het is low-tech, niet invasief, er zijn geen medicijnen of hulpmiddelen nodig, de moeder kan het zelf eenvoudig uitvoeren en er zijn geen negatieve bijwerkingen van te verwachten. Hoe meer moeders met plezier en zonder pijn en ongemak voeden, hoe meer kinderen langer borstvoeding zullen krijgen. Waarom ben ik niet eerder zelf op dit idee gekomen?
Borstvernauwing syndroom
Een andere manier om naar schijnbaar onverklaarbare pijn in de borsten te kijken is vaatvernauwing ofwel vasoconstrictie. Vaatvernauwing wil zeggen dat de bloedvaten zich samentrekken. Een andere manier om dat te zeggen is dat er constrictie optreedt in de vaten (vaso-constrictie). Het is allebei hetzelfde: de bloedvaten vernauwen zich, waardoor de bloedstroom wordt belemmerd. Als er geen of minder bloeddoorstroming is, is er ook minder zuurstof. We kennen dat als winterhanden en -voeten en we kennen het als vasoconstrictie van de tepel, ook wel Raynaud fenomeen genoemd. Als dit in de bloedvaten in de borst gebeurt kunnen er allerlei soorten pijn optreden, die vaak lijkt op pijn die aan andere oorzaken kan worden toegeschreven, zoals stekend, brandend, prikkend, scherp, jeukend, constant of kloppend, scherp of dof, of een combinatie van enkele of meerdere van deze soorten.
De meest voorkomende oorzaak voor vaatvernauwing in de voedende borst is spanning en druk door voedingshoudingen, door verkeerde technieken bij de baby en gespannen houdingen door de verwachting van pijn. Al die soorten van druk en spanning zorgen ervoor dat de spieren die krachtig tot krampachtig worden aangespannen drukken op zenuwen en bloedvaten naar de borst toe. Sommige vormen van de pijn door vasospasme kan worden verward met spruw in de borst of borstontsteking. Daar moet uiteraard altijd rekening meer worden gehouden. Eerst lijn van behandeling is dus zoeken naar de oorzaak en tegelijkertijd het wegnemen van spanning tijdens en in aanloop naar het voeden.
Daarnaast is massage een goed werkende manier voor het verlichten van spanning en natuurlijk het wegnemen van spanning. Massage van de borsten zelf en de spieren eromheen, niet erg veel anders dan die hierboven beschreven. Massage en rek-en strekoefeningen van de grote borstspier en de spier langs de zijkant van de bovenste ribben werken goed op de achterliggende spanning door verkeerde houdingen.