Een lezer stelde een zeer terechte vraag over lactose en lactase in een eerder gepubliceerd artikel. Dit stuk is een rectificatie.
Titelafbeelding: Afbeelding: Lactase Deposition authors: Juers, D.H., Matthews, B.W.; visualization author: User:Astrojan – doi:10.2210/pdb1jyn/pdb, Public Domain
Naar aanleiding van het artikel ‘Volledige zuigelingenvoeding‘. Inmiddels is deze tekst aangepast.
Een vraag over lactose en lactase:
Ik heb altijd begrepen dat er heel veel lactose in moedermelk zit en dat het enzym lactase zorgt voor vertering. En dat die lactase door de darmen wordt aangemaakt. Nu lees ik in onderstaand artikel dat moedermelk ook lactase bevat. Is mensenmelk de enige soort die naast lactose ook lactase bevat, of komt dit in meer of mindere mate voor bij alle dierlijke melk? Wordt lactase ook aan kunstvoeding toegevoegd? Ook hoorde ik van een moeder die in verband met krampjes bij haar kindje veel baat had aan het extra toevoegen van lactase aan afgekolfde moedermelk, kan dat inderdaad helpen of schaadt het wellicht juist, omdat alles wat anders is dan moedermelk niet verstandig is te geven voor 6 maanden? Mijn kinderen hebben altijd veel last gehad van krampjes en reflux, door opgedane kennis krijg ik steeds beter in beeld wat de mogelijke oorzaken kunnen zijn geweest, maar meer info is altijd welkom.
Lactase is een enzym dat nodig is voor het verteren van lactose. Er is ook bijvoorbeeld een enzym lipase, dat nodig is voor het verteren van vetten (lipiden) en allerlei andere enzymen om het verteringsproces te ondersteunen. Die enzymen kunnen in het lichaam worden gemaakt en ze kunnen al in het voedsel aanwezig zijn. Moedermelk bevat naast de vetten en suikers ook de enzymen om die vetten en suikers af te breken.
In het hierboven genoemde artikel werd inderdaad oorspronkelijk gesteld dat moedermelk lactase bevat. Dit is een misverstand. Moedermelk bevat geen lactase, maar wel amylase. Amylase is een enzym dat nodig is voor het verteren van meervoudige zetmelen niet voor lactose.
Een enzym is een eiwit, dat als katalysator fungeert bij een bepaalde chemische reactie in of buiten een cel. Het enzym maakt de reactie mogelijk of versnelt de reactie, zonder daarbij zelf te worden verbruikt of van samenstelling te veranderen. De stof waar het enzym op inwerkt en die nodig is voor de stofwisseling of spijsvertering heet het substraat. Tijdens de reactie verbindt het enzym zich kortstondig met het substraat. Dit gebeurt voor elk enzym op een eigen manier, doordat elk enzym specifiek is. Enzymen bevinden zich in voedsel, voor zover dat niet (langdurig) verhit is geweest. Ook worden ze in cellen van het organisme, van de dieren, planten, schimmels en micro-organismen zelf gemaakt. Voor de opbouw ervan zijn in een aantal gevallen vitaminen nodig. (Bron: Wikipedia)
Je mag ervan uitgaan dat de melk van elk jong zoogdier alles bevat wat nodig is voor goede groei en ontwikkeling, in de juiste hoeveelheden en verhoudingen. Datzelfde geldt voor de ”hulpmiddelen” voor vertering en opname van die voedingsstoffen. Daarnaast vindt er in het hele spijsverteringstraject van de zuigeling afgifte van hulpstoffen, die niet of weinig in moedermelk zitten, plaats voor de vertering van de voedingsstoffen. Een zoogdierjong dat zich voedt op de manier die voor die soort is bedoeld, hoeft niets toe te voegen of weg te laten of speciale regimes te volgen om gezond te zijn en blijven. Dat geldt voor alle zoogdierjongen, inclusief de mens. Maar daar ligt gelijk het grote probleem. Zoogdieren die in vrijheid leven doen hun ding zonder nadenken en die hoeven niets aan te passen. Zoogdieren in gevangenschap kunnen het al moeilijker hebben omdat zij niet volledig volgens hun instincten kunnen leven. Mensen hebben het in sommige culturen het moeilijkst, omdat de culturele regels zo tegennatuurlijk zijn, dat niets gaat zoals het zou moeten gaan.
Door de manier waarop wij zogen en zorgen kan het met die spijsvertering soms helemaal misgaan en krijgen krampen en spugen hun kans. Babymensjes zijn gemaakt om 24/7 tegen een ander mens aan te leven, bij voorkeur in een iets voorover liggende of min of meer verticale positie en daar heel vaak een klein beetje te eten en heel vaak een klein beetje te slapen en vooral heel erg veel te knuffelen. Op die manier werken zijn maag en de rest van zijn spijsvertering het beste, krijgt hij precies de melk die hij nodig heeft met de juiste verhouding aan onder andere suikers en vetten en hulpstoffen die nodig zijn voor de vertering.
Maar onze baby’s liggen grote delen van elk etmaal plat op hun rug in een bedje, of ineengedoken in een autostoeltje, zonder menselijke aanraking, in een houding die voor maagproblemen kan zorgen. Daarnaast is er een tendens naar grotere voedingen verder uit elkaar en naar langere slaapperioden. Dat leidt tot een maag die op het ene moment overvuld is en op een ander moment volkomen leeg. Beide zijn ongewenste toestanden. Een overvulde maag kan niet goed werken (vergelijk met een kom die tot de rand is gevuld met sla waar je vervolgens de dressing doorheen wilt mengen) en dan kan bijvoorbeeld spugen (tegenwoordig vaak reflux genoemd) het gevolg zijn. Als de maag zijn werk niet goed kan doen, kan het zijn dat de maaginhoud onvoldoende voorverteerd is en de darm ook zijn werk niet goed kan doen. Dat kan krampen veroorzaken.
Grote, verder uit elkaar liggende voedingen (en dat is mogelijk al het geval bij voedingen elke drie uur!) Zorgen voor volle borsten met relatief weinig vet en dus relatief veel lactose. De hoeveelheid lactase in de darm van de zuigeling is afgestemd op kleinere, vettere voedingen. Vet zorgt ervoor dat de melk langer in de darm blijft, waardoor lactase meer kans heeft lactose af te breken. Grotere, minder vette voedingen gaan dus sneller door het maagdarmsysteem, waardoor de relatief grotere hoeveelheid lactose in minder tijd door relatief minder lactase moet worden verwerkt. Dat kan ervoor zorgen dat er krampen ontstaan door gasvorming van gistende suikers.
Wat extra lactase geven kan natuurlijk een deel van die problemen opvangen en dat kan dus inderdaad tot verbetering lijken te leiden. Maar de oorzaak wordt er niet mee aangepakt en de andere oorzaken voor krampen en spugen ook niet. Medicinale aanpak van spijsverteringsproblemen bij zuigelingen die borstvoeding krijgen is vrijwel altijd symptoom bestrijding en lost het probleem niet op. Het is eerder een manier om het kind en zijn spijsvertering in het cultureel bepaalde westerse voedings- en slaapritme te dwingen.