Ik sloot het blog Geweldig goed wit spul af met: Met de juiste technieken en protocollen kan elke te vroeg geboren baby colostrum van zijn eigen moeder krijgen en het overgrote deel kan daarna melk van de eigen moeder krijgen. Hoe we dat voor elkaar krijgen lees je in ‘Het vijfstappenplan’. Deze longread is het resultaat.
Het vijfstappenplan ziet er aldus uit:
- Informeer elke moeder van een te vroeg, te klein of ziek geboren baby over haar unieke vermogen om te zorgen voor medicijn en voedsel dat alleen zij kan geven.
- Informeer elke moeder van een te vroeg, te klein of ziek geboren baby over het belang van haar (en van haar partner’s) aanwezigheid en waar mogelijk fysieke nabijheid voor het welzijn van haar kind. Pas zo veel mogelijk Kangoeroe Moeder Zorg toe (in afwisselende diensten tussen vader en moeder) tijdens het hele ziekenhuisverblijf van de baby.
- Begin binnen enkele uren na de geboorte met het met de eigen handen stimuleren van de borsten en het verzamelen van colostrum; herhaal dit met een minimum van 10/24 uur.
- Vul het handmatige stimuleren en kolven vanaf de tweede dag aan met dubbelzijdig elektrisch afkolven.
- Streef met kolven naar het zo snel mogelijk stabiliseren van een kolfopbrengst voor een gezonde aterm geboren baby om de lange duur melkproductie veilig te stellen en om moedermelk-enginering mogelijk te maken.
Deze vijf punten worden geïllustreerd met vijf eerdere blogs.
Stap 1
Informeer elke moeder van een te vroeg, te klein of ziek geboren baby over haar unieke vermogen om te zorgen voor medicijn en voedsel dat alleen zij kan geven.
Een te vroeg, te klein of ziek geboren kindje is een aanslag op het zelfvertrouwen van een moeder. Want moeder zijn betekent je schuldig voelen over alles wat er minder dan ideaal gaat met je kind. De meest gebruikte routines en zorgmodellen voor deze kinderen helpen ook niet om moeders meer vertrouwen te geven in hun eigen vermogen om iets goeds voor hun kindje te doen. Toeters en bellen, ingewikkelde medische en verpleegkundige handelingen en als je goed kijkt ligt daar ook nog dat hele kleine mensje. Daar zou je het als moeder benauwd van krijgen en makkelijk bekruipt je het gevoel dat je de zorg voor dat hele kleine, kwetsbare kindje maar beter aan de experts in het ziekenhuis kan overlaten. Maar moeders zijn zelf ook experts op het gebied van hun eigen kind en er zijn heel wat verzorgende handelingen die moeders ook gewoon zelf kunnen leren doen.
Maar daarnaast zijn moeders natuurlijk ook gewoon supermama. Zij zijn namelijk de enige op de hele wereld die een speciaal op maat gemaakt medicijn en voedingsmiddel kunnen maken. Colostrum en premature moedermelk zijn medicijn en voeding voor premature kindjes die door geen dokter of fabriek kunnen worden nagemaakt. Het krijgen van colostrum en moeders eigen melk is van zo doorslaggevend belang dat kinderen die dat niet krijgen een sterk verhoogd risico hebben om ziek te worden of te overlijden. Kindjes die melk van een andere mama krijgen hebben ook betere kansen dan kinderen die fabrieksmatige voeding krijgen. Het mooie is dat elke moeder die een kindje krijgt colostrum heeft en vrijwel elke moeder vervolgens ruimschoots voldoende melk kan maken voor haar kindje, mits zij daarbij op de goede manier wordt ondersteund.
Het is heel erg belangrijk dat alle moeders die hun kind te vroeg krijgen hierover heel goed worden voorgelicht. Paula Meier van het Rush Memorial ziekenhuis in Chicago heeft hiernaar veel onderzoek gedaan. Zij gaat ervan uit dat elke moeder voor melk kan zorgen en ervoor kan zorgen dat het kind het voor hem meest voordelige deel van die melk krijgt, mits moeders goed worden voorgelicht en onderricht in het verzamelen en bewerken van en voeden met hun eigen melk. De populatie in dit ziekenhuis is typerend voor een bevolkingsgroep met de laagste cijfers voor borstvoeding (Afro-Amerikaans, jong en laag opgeleid), maar vrijwel 100% van de vroeg tot zeer vroeg geboren kinderen verlaat dit ziekenhuis op volledige borstvoeding of moedermelkvoeding.
Omdat moeders een echte supervrouw kunnen zijn. We can do! Moeder, laat je dat niet afpakken door mensen die voor jou beslissen dat dat te moeilijk of te moeizaam is.
Stap 2
Informeer elke moeder van een te vroeg, te klein of ziek geboren baby over het belang van haar (en van haar partner’s) aanwezigheid en waar mogelijk fysieke nabijheid voor het welzijn van haar kind. Pas zo veel mogelijk Kangoeroe Moederzorg toe (in afwisselende diensten tussen vader en moeder) tijdens het hele ziekenhuisverblijf van de baby.
Mensenkinderen zijn draaglingen, net als buideldieren, apen en veel beren. Het ontwerp van draaglingsoorten is zodanig dat de temperatuurregeling en de regeling van vrijwel alle vitale functies in het pasgeboren jong moet worden ondersteund door lichamelijk contact met het moederdier of soms ook het vaderdier. Draaglingen zijn overwegend ook soorten met een soort melk die vaak in relatief kleine hoeveelheden moet worden gegeven om voluit functioneel te zijn. Onderzoek heeft dan ook aangetoond dat kinderen die in de eerste dagen na de geboorte in dicht (huid-)contact met de moeder doorbrengen veel minder stress kenmerken hebben, beter op temperatuur blijven en minder afvallen en sneller gaan groeien.
Voor te vroeg geboren en anderszins kwetsbare kinderen geldt dit nog meer. Zij hoorden immers niet slechts op het lichaam van de moeder te zijn, maar nog erin. De resultaten van onderzoeken naar verzorging in de couveuse versus verzorging in de vorm van Kangaroo Mother Care [KMC] (Kangoeroe Moeder Zorg, KMZ) zijn verbijsterend. Verbijsterend vooral omdat ze in de westerse wereld nauwelijks worden toegepast. De vrijwel totale ontkenning van de fysiologie en de biologie van de mens als zoogdier en als draagling is een dure vergissing. Het kost de maatschappij veel geld (onnodig lange en dure ziekenhuisopnames en behandelingen), kost ouders veel verdriet en kost voor veel kinderen hun gezondheid of zelfs hun leven. KMZ is meer dan af en toe een uurtje of anderhalf buidelen. Het is meer een vorm van semi-continue zorg, waarbij het kind het overgrote deel van elk etmaal doorbrengt in voorover liggende of min of meer verticale positie in direct huidcontact met zijn moeder of vader (of partner van de moeder). Vrijwel alle medische en verpleegkundige zorg kan worden toegepast terwijl het kind in deze voor hem natuurlijke houding en habitat verblijft.
De vitale functies van het kind (ademhaling, hartslag, bloeddruk, zuurstofsaturatie, temperatuur en stresshormoonspiegels) zijn gunstiger tijdens deze vorm van zorg dan in de best ingestelde couveuse. Het stabiel houden van zijn vitale functies kost veel minder energie en er gaat geen energie verloren door stress. Dit houdt dus in dat een kind niet stabiel hoeft te zijn vóór aan KMZ te beginnen: hij wordt stabiel dóór KMZ toe te passen.
Tijdens het lichaamscontact met de moeder wordt moeder gekoloniseerd met de ziekmakers die het kind bij zich draagt, zodat zij in haar melk speciale antistoffen kan aanmaken ter bescherming. Het nauwe lichaamscontact zorgt er bij de moeder voor dat haar melkproductie veel makkelijker gaat. Onderzoek en ervaring in bijvoorbeeld het academisch ziekenhuis in Uppsala, Zweden toont aan dat kinderen die op deze manier verzorgd worden beter groeien en functioneren en minder terugval hebben. Moeders (en hun partners!) zijn de sleutelfiguren in deze zorg en zouden moeten worden aangemoedigd om dit te doen.
Alles over Kangoeroe Moeder Zorg
Stap 3
-
Begin binnen enkele uren na de geboorte met het met de eigen handen stimuleren van de borsten en het verzamelen van colostrum; herhaal dit met een minimum van 10/24 uur.
Een belangrijk kenmerk van te vroeg, te klein en ziek geboren kindjes is dat zij nog niet in staat zijn aan de borst te drinken of, als zij dat al kunnen, voldoende te kunnen stimuleren. Vroegtijdige stimulatie is van doorslaggevend belang voor het uiteindelijke vermogen van een moeder om voldoende melk voor haar kind te maken op korte en lange termijn. Vaak wordt gedacht dat moeders in de eerste dagen na de geboorte nog geen of onvoldoende melk hebben voor de behoefte van hun kind. Hoe biologisch en evolutionair onlogisch die gedachte ook is, ze wordt wel bevestigd door het overduidelijk leeg blijven van de kolf tijdens de eerste paar dagen; als de kolf niet leeg blijft kleeft er aan de wanden wat onduidelijks wat niet oogstbaar is voor het kind. Maar dat onduidelijks langs de wanden van de kolf is wel precies het wondermiddel dat nodig is: colostrum, een dikke, voedzame mix van beschermende en voedende eiwitten, suikers en vetten. En in hoeveelheden die voor de gemiddelde te vroeg geborene ruimschoots volstaan. Als het geoogst kan worden.
Een kolf is daarvoor in de eerste dagen na de geboorte onbruikbaar (kan wel als extra stimulans worden gebruikt, daarover later meer). Colostrum is anders van samenstelling dan rijpe melk en gedraagt zich in de borst anders. Door de kleine volumes (eerste 24 uur ca. 5ml per keer, tweede 24u ca. 10ml per keer, derde etmaal ca. 20ml per keer en dan snel oplopend en minder kleverig wordend) en de stroperige substantie kleeft het aan het plastic van een kolf en droogt in voor zich een oogstbare hoeveelheid in het flesje heeft gevormd. Dit is om meerdere redenen erg jammer. Ten eerste is er geen voeding en medicijn voor de baby en moet naar alternatieven worden uitgeweken (hopelijk is er melk van een andere moeder beschikbaar). Ten tweede wordt er iets verspild dat zijn gewicht meer dan waard is in goud. Ten derde is het erg slecht voor het zelfvertrouwen van de moeder, die makkelijk het idee kan krijgen dat ze, behalve het niet kunnen uitdragen van haar zwangerschap, ze ook nog eens geen eten heeft voor haar kind.
Iedere teler van agrarische gewassen zal kunnen vertellen dat je om te oogsten het juiste gereedschap moet gebruiken: met een combine kun je geen veldsla oogsten. En om colostrum te oogsten is er dus ander gereedschap nodig dan een kolf. Moeders eigen handen voldoen het beste: ze zijn gevoelig, kunnen kleine, precieze bewegingen maken en geven precies de juiste sensorische stimulans door huidcontact. Om de melk op te vangen is een eierlepeltje ideaal: precies de juiste maat en glad materiaal om ook te gebruiken om het kind mee te voeden. Als het kindje te klein of te zwak is om van een lepeltje te likken of te drinken kan de melk van het lepeltje in een spuitje worden opgezogen. Het kan daarin ook worden vervoerd en bewaard en het kan makkelijk worden gebruikt om te voeden (direct of via de sonde). Door dit zo vaak mogelijk per etmaal te doen (ook ’s nachts; pasbevallen moeders doen die eerste nacht over het algemeen toch geen oog dicht) worden de borsten optimaal gestimuleerd voor voldoende productie op korte en lange termijn, is er volop voeding en bescherming voor het kind nu en krijgt moeder een geweldige opsteker: kijk eens wat zij allemaal, helemaal zelf, kan maken!
Het is van groot belang om al binnen het eerste uur na de geboorte van het kind met dit manuele kolven, dit stimuleren te beginnen. Onderzoeken hebben aangetoond dat direct na de geboorte beginnen met kolven tot een dubbele uiteindelijke opbrengst leidt. Dit is te zien in onderstaande tabel. De lila kolommen geven de productie per dag weer als er tussen 1-6 uur na de bevalling wordt begonnen met kolven, de blauwe kolommen als er binnen het eerste uur wordt begonnen.
Jane A. Morton Gold Lactation 2016, Beyond Baby Friendly
Parker LA, Sullivan S, Krueger C, Kelechi T, Mueller M.: Effect of early breast milk expression on milk volume and timing of lactogenesis stage II among mothers of very low birth weight infants: a pilot study.J Perinatol. 2012 Mar;32(3):205-9. doi: 10.1038/jp.2011.78. Epub 2011 Sep 8.
Stap 4
Vul het handmatige stimuleren en kolven vanaf de tweede dag aan met dubbelzijdig elektrisch afkolven.
Op Facebook circuleerde een poosje de tekst ’’Ik heb het lichaam van een god. Helaas is het Boeddha.’’ Moeders zouden er trots op kunnen zijn het lichaam van een godin te hebben: de aardmoedergodin van de mensen uit het stenen tijdperk: brede heupen, een gevulde schoot en borsten als hoornen des overvloeds. De belangrijkste godheid voor die mensen, die wij primitief noemen, was de leven schenkende en voedende moeder. Niks geen gestroomlijnde, strak in het vel zittende, afgetrainde filmster, maar een vrouw met een gevulde buik, voedselreserves op de heupen en volle, rijpe borsten. Maar ook vrouwen zonder deze voluptueuze weelderigheid zijn godinnen als het gaat om leven schenken en onderhouden en ook minder volle borsten zijn perfect in staat voedsel te leveren voor haar kinderen. Ook vrouwen van wie het kind te klein, te jong of te ziek is om zelf aan die borsten te drinken. Die melk is er, maar om de melk voor het kind beschikbaar te maken moeten de juiste gereedschappen en technieken worden gebruikt.
In tegenstelling tot de echte Hoorn des Overvloeds van de Oudgriekse en Romeinse godenwerelden stroomt de melk er niet vanzelf uit. Over het algemeen wordt aan moeders aangeraden een dubbelzijdige, volautomatische elektrische kolf te gebruiken voor optimale melkopbrengst. Voor veel vrouwen werkt dit ook, maar voor veel ook niet voldoende. Dr. Morton van Stanford University → ontwikkelde met haar team een techniek om de melkopbrengst te maximaliseren door het combineren van manueel en instrumenteel kolven. Dus massage en met de hand kolven samen met een goede dubbele elektrische kolf. Deze methode combineert positieve druk (massage) met negatieve druk (zuiging) en het huidcontact geeft een extra stimulans voor het vrijkomen van oxytocine. Er stroomt meer melk, de borsten worden effectiever geleegd en dat geeft dus meer melk beschikbaar om direct te voeden of om te behandelen tot een voeding met meer, en meer aangepaste, voedingswaarde. Maar een goede en frequente lediging van de borst zorgt ook voor het optimaliseren van het uiteindelijke melkmakende vermogen van de borsten, zodat ook als de baby zelf kan gaan drinken en wanneer hij meer melk nodig zal hebben, moeder ruimschoots voldoende melk voor hem heeft. Het zorgt ook voor een buffer voor de voor veel langkolvende moeders min of meer onvermijdelijke kolfdip. Vaak en met goede hulpmiddelen en methodes kolven maakt van moeders melkgodinnen.
Morton J, Hall JY, Wong RJ, Thairu L, Benitz WE, Rhine WD: Combining hand techniques with electric pumping increases milk production in mothers of preterm infants. J Perinatol, 2009, 29(11):757-764.
stap 5
Streef met kolven naar het zo snel mogelijk stabiliseren van een kolfopbrengst voor een gezonde aterm geboren baby om de lange duur melkproductie veilig te stellen en om moedermelk-enginering mogelijk te maken.
‘’Overdaad schaadt’’ was een van de standaard-uitdrukkingen van mijn Grootmoe. Zij had in haar leven twee wereldoorlogen en de grote crisis meegemaakt en hield niet van verspilling. En over het algemeen is dat nog steeds een uitgangspunt dat waard is te worden nagestreefd. Met één uitzondering. Moedermelk voor premature kinderen. Daarvan heb je nooit te veel en wat overblijft bewaar je voor later.
Het uiteindelijke melkmakende vermogen van de borsten wordt voor het overgrote deel bepaald door de manier waarop in de eerste dagen en weken melk is gevraagd. De melkklieren worden in die eerste tijd ingesteld op wat uiteindelijk nodig zal zijn. Te vroeg geboren kindjes hebben, als ze eigenlijk nog 8 of 12 weken of nog langer in de baarmoeder hadden moeten wonen, dagelijks maar minieme hoeveelheden melk nodig. De benodigde hoeveelheid wordt wel geleidelijk aan meer en op een gegeven moment zullen ze net als alle andere kinderen ¾ tot 1 liter moedermelk per dag nodig hebben. Dat is waarop de borsten van hun moeder moeten worden ingesteld, niet op die 10, 30 of 50ml per dag nu of de 100 of 300ml over een paar weken. Wanneer een moeder in de eerste dagen of weken kolft alsof ze voor een voldragen baby kolft die binnen een paar weken aan die liter komt, dan krijgen de melkklieren de goede boodschap door; wanneer ze enkel die borrelglaasjes vol kolft die nu nodig zijn, worden de melkklieren als het ware lui en is de kans groot dat zij nooit voldoende melk voor een voldragen baby zullen aanmaken.
Een tweede goede reden om in het begin op volle toeren te produceren is om ervoor te zorgen dat er een buffervoorraad is voor als de kolfmoeheid toeslaat. Veel fulltime kolvende moeders merken na een aantal weken of maanden dat het kolven tijdelijk niet meer lekker gaat en dat de opbrengst terugloopt. Dat is allemaal wel op te lossen meestal, maar het is een goed plan om melk op voorraad te hebben om het tijdelijke tekort op te kunnen vangen.
De derde, maar niet minst belangrijke reden voor het kolven van (veel) meer melk dan nu nodig is, is om ervoor te zorgen dat er voldoende melk is om de voedingswaarde van haar melk te manipuleren, zodat het gebruik van versterkers van niet-menselijke oorsprong kan worden voorkomen. Het voeden met voeding of voedingssupplementen van niet-menselijke oorsprong vergroot in sterke mate het risico van het kind om de vaak dodelijk verlopende darminfectie necrotiserende enterocolitis→ op te lopen.
Sullivan S, Schanler RJ, Kim JH, Patel AL, Trawöger R, Kiechl-Kohlendorfer U, Chan GM, Blanco CL, Abrams S, Cotton CM, Laroia N, Ehrenkranz RA, Dudell G, Cristofalo EA, Meier P, Lee ML, Rechtman DJ, Lucas A: An Exclusively Human Milk-Based Diet Is Associated with a Lower Rate of Necrotizing Enterocolitis than a Diet of Human Milk and Bovine Milk-Based Products, The Journal of Pediatrics, Volume 156, Issue 4, April 2010, Pages 562-567.e1
Slusher T, Hampton R, Bode-Thomas F, Pam P, Akor F, Meier P: Promoting the Exclusive Feeding of Own Mother’s Milk through the Use of Hindmilk and Increased Maternal Milk Volume for Hospitalized, Low Birth Weight Infants (< 1800 grams) in Nigeria: A Feasibility Study. J Hum Lact May 2003 19: 191-19
… en als bonus:
Moedermelk manipulatie: Moedermelk Speciaal ®
Moedermelk manipulatie (Human Milk Engineering) is een, door Paula Meier ontwikkelde en beschreven, techniek om te vroeg geboren kinderen ”versterkte” melk te geven zonder daarvoor toevoegingen van niet menselijke oorsprong te gebruiken. Kort gezegd komt het erop neer dat kinderen een kleiner volume melk krijgen met een hogere energie densiteit. Verder onderzoek van Meier heeft aangetoond dat te vroeg geboren kinderen die met het vettere deel van de melk van hun moeder worden gevoed beter groeien en minder lang afhankelijk zijn van adem-ondersteuning.
De door Meier beschreven oorspronkelijke techniek gaat ervan uit dat de moeders dit helemaal zelf kunnen na een goede instructie. De benodigdheden zijn een laboratorium centrifuge, monsterbuisjes en een liniaal. Moeder kolft haar melk in delen van een bepaald volume of van een bepaalde tijd kolven. Van elke partij wordt het vetgehalte bepaald. Daartoe wordt de melk in een testbuisje opgezogen en in de centrifuge geplaatst. Na centrifugeren wordt het buisje langs de liniaal gelegd en wordt berekend hoeveel procent van de gehele melkkolom uit vet bestaat. Op basis daarvan kan de calorische waarde van de melk worden berekend. Eenvoudiger gaat dit met een crematocrit meter. Dit is een centrifuge met een afleesinstrument en software die het vetgehalte en de calorische waarde berekent.
Het idee erachter is dat de moeder een regelmatige kolfsequentie gebruikt, zodat het voorspelbaar is hoeveel melk zij zal kolven per sessie. Door het bepalen van de calorische waarde van de verschillende monsters kan worden bepaald welk deel van de gekolfde melk het meest geschikt is voor haar kind.
Andere manieren om vettere melk te verkrijgen, zijn gebaseerd op het feit dat wanneer verse melk gedurende enige tijd wordt bewaard, het vet boven zal komen drijven. Dit vettere deel van de melk kan worden afgeschept en apart bewaard. door het bepalen van het vetpercentage kan melk worden verkregen van precies de gewenste energetische densiteit. Wanneer de melk wordt weggezet in een schaal of kom of bekerglas, staat een groter deel van de melk bloot aan de lucht en dat eventueel ongewenste verandering of contaminaties veeroorzaken. Door de melk op te zuigen in een spuit en deze, voorzien van dop, op de zuiger staand te bewaren wordt dit risico vermeden. Na het afscheiden van het vet kan nauwkeurig het vette deel worden uitgedrukt.
Deze technieken kunnen ook worden gebruikt voor kinderen die laag volume hoog calorische melk nodig hebben of die juist geen vet mogen hebben.