Over gasten, hemden en rokken

Het hemd is nader dan de rok betekent dat familie meer voor je betekent dan buitenstaanders.  Het hemd heeft huidcontact, zeg maar. Ieder mens denkt dat hij een individu is, een enkele entiteit, een autonome eenheid. Een individu, dat klopt, maar zeker geen enkele entiteit als in één geest in één lichaam. Dat lichaam wordt namelijk gedeeld met gasten. Veel gasten. Een heel universum vol met gasten.

Titel afbeelding: (vlnr) Bill Skarsgård in Hemlock Grove (2013– ), Gustaf Skarsgård in zijn Hollywood debut The Way Back (I) (2010), Alexander Skarsgård meest bekend van zijn rol als Eric Northman in True Blood (2008– ), maar hier naast zijn vader Stellan Skarsgård in Melancholia (2011). De hele filmfamilie Skarsgård bestaat uit: Vader Stellan en zijn kinderen Bill, Alexander, Gustaf, Sam, Eija en Valter.

Het hemd is nader dan de rok. Een prachtige uitdrukking die aangeeft dat je familie meer voor je betekent dan buitenstaanders. Zelfs als die familie minder aardig is, ’t is toch je familie. Overigens is hier geen sekseverschil bedoeld, want de rok is een overkleed dat in vroeger tijden over het (onder)hemd werd gedragen door mannen en vrouwen. Het hemd lag dus op de huid, de rok was voor de buitenkant. Het hemd heeft huidcontact, zeg maar. De ene familie hangt meer aan elkaar dan de andere familie. Sommige families zijn zo nauw verbonden dat ze allemaal hetzelfde beroep hebben. Bijna de hele Zweedse familie Skarsgård (uitspraak: [ˈskɑːʂɡoːɖ]; ‘’Alexander Skarsgård’’ door Zweden uitgesproken) heeft een beroep in de filmindustrie. De meesten zijn acteur, maar sommigen zijn producer of werken in het muziek departement.
Familiebanden kunnen in overdrachtelijke zin worden gebruikt en dan duiden op bijvoorbeeld werkgevers. De hand die voedt, is immers ook bijna familie. Zo is een lid van de wetenschappelijke adviesraad van het Zweedse voedingsbedrijf Semper AB (gespecialiseerd in kindervoeding en hypoallergene voeding) ook lid van het team van Romani Vestman (2013) dat onderzoek deed naar beschermende bacterie activiteit in mondjes van zuigelingen. Dit onderzoek was deel van een groter onderzoek onder 240 kinderen) naar de effecten van een nieuwe kunstmatige zuigelingenvoeding. Het doel van dit orale bacteriën onderzoek was dus niet de gezondheid van kinderen verbeteren, maar uitvinden wat de werking van moedermelk is om dat zo goed mogelijk te kunnen namaken. Het hemd (de fabrikant die het onderzoek betaalt) is nu eenmaal nader dan de rok (de kindertjes die gevoed moeten worden).

De sub-onderzoeksgroep bestond uit een ruime 130 kinderen, verdeeld in drie groepen (een te kleine groep voor significante resultaten, want per groep is een verschil van 1 kind al 2% van het geheel): borstvoeding, gewone kunstvoeding, verrijkte kunstvoeding. De resultaten maakten duidelijk dat er nog heel wat werk nodig is voor kunstvoeding maar kan beginnen te tippen aan borstvoeding. De hoeveelheden van de gezochte probiotische bacterie waren weliswaar in de verrijkte kunstvoeding groep dubbel zo hoog als in de standaard groep, maar nog altijd maar krap een derde van de borstvoeding groep. Borstvoeding is nog nader dan het hemd, het is de huid zelf; kunstvoeding is de overjas, na het hemd, de borstrok, het overhemd, de rok, het vest en het colbertje.

Een ander onderzoek (Cabrera-Rubio et al, 2012) vergeleek de bacteriën in moedermelk (colostrum, melk na een maand en na vijf maanden) en linkte dat aan maternaal BMI en manier van bevallen. De uitkomsten waren curieus en verdienen zeker nader onderzoek. De onderzoeksgroep in dit onderzoek was heel erg klein (N=18), dus het zal zeker nog herhaald moeten worden om aan voldoende aantallen te komen voor werkbare uitkomsten. Alle melkmonsters bevatten een diverse kolonisatie van allerlei bacteriën, inclusief enkele die gewoonlijk als pathogeen worden gezien. De melk van obese moeders bleek veel minder variatie in soorten bacteriën te bevatten dan die van moeders met een meer gemiddeld gewicht. Bij de manier van bevallen bleek dat de melk van moeders die een niet-medisch geïndiceerde keizersnede hadden (en niet die van moeders met een noodzakelijke keizersnede) ook een afwijkend bacteriebeeld vertoonde. Nou, dát is een hemd waar ik zo gauw geen mouw aan weet te passen.
Een N=18 met daarin vijf verschillende variabelen kan natuurlijk geen statistisch bruikbare gegevens opleveren. Misschien is ook de reden voor de electieve versus non-electieve keizersnede nog wel een factor. Of misschien speelt de oorzaak voor het overgewicht wel een rol, of is het niet de obesitas, maar de opkomende diabetes of verminderde cardiovasculaire gezondheid, de beslissende factor. En misschien verdwijnen de vastgestelde verschillen wel helemaal als er grotere aantallen worden gebruikt en was dit gewoon toeval. Met 18 proefpersonen in 5 groepen, heb je drie of vier mensen in een groep. Een verschillende uitkomst in eentje ervan geeft gelijk een 25 tot 33% verschil. Per groep heb je toch minstens 100 individuen nodig om percentages niet op hol te laten slaan. Met minder kun je als onderzoeker aardig in je hemd komen te staan.

• Romani Vestman N, Timby N, Holgerson PL, Kressirer CA, Claesson R, Domellöf M, Öhman C, Tanner ACR, Hernell O, Johansson I: Characterization and in vitro properties of oral lactobacilli in breastfed infants. BMC Microbiology 2013, 13:193 doi:10.1186/1471-2180-13-193. Published: 15 August 2013
• Cabrera-Rubio R, Collado MC, Laitinen K, Salminen S, Isolauri E, Mira A: The human milk microbiome changes over lactation and is shaped by maternal weight and mode of delivery Am J Clin Nutr 2012 96: 3 544-551; First published online July 25, 2012. doi:10.3945/ajcn.112.037382

Gasten

Ieder mens denkt dat hij een individu is, een enkele entiteit, een autonome eenheid. Een individu, dat klopt, maar zeker geen enkele entiteit als in één geest in één lichaam. Dat lichaam wordt namelijk gedeeld met gasten. Veel gasten. Een heel universum vol met gasten. Die gasten nemen, gelukkig, niet de hoofdpersoon over, zoals in de film The Host, op basis van het gelijknamige boek door Stephenie Meier. Daar blijft van de mens-persoon niets anders over dan een gastlichaam.

De meeste gasten in het menselijk lichaam leven daar ongemerkt en ongestoord. Ze bevolken de huid, de slijmvliezen en het maagdarmstelsel met vele miljoenen soortgenoten en ander gespuis. Het overgrote deel van de gasten is onschuldig, onschadelijk en vaak zelfs behulpzaam in het beschermen van het gastlichaam. Maar er zitten ook types tussen die je liever kwijt dan rijk bent, of die alleen maar hun tijd beiden tot ze een kans zien de boel over te nemen.

De vaste gasten op de huid en in de darm noemen we flora, huidflora en darmflora (de officiële benaming is tegenwoordig microbioom, omdat flora strikt gesproken verwijst naar plantenleven). Zo’n microbioom bestaat uit een mengsel van allerlei meestal goedaardige micro-organismen, voornamelijk bacteriën, zo’n 1000 soorten (10¹² individuutjes in totaal) en een leuke verzameling gisten en schimmels. Deze vaste gasten helpen de eigen immuunwerking van de huid of zorgen dat er geen voedsel overblijft voor ziekmakende micro’s of jagen ze weg met chemische afscheidingen. Maar als ze het lichaam binnenkomen, bijvoorbeeld via wondjes, of als het gastlichaam een zwakke afweer heeft, kunnen ze zich ook tegen de gastheer of -vrouw keren en ziekmakend worden. Wanneer we de huid te vaak wassen of te rigoureus met antibacteriële zeep aan de gang gaan, vernietigen we ook het goedaardige microbioom en maken de huid kwetsbaar voor indringers. We wassen dan de huid ziek.

Het darm microbioom bestaat uit 100 keer meer individuutjes en omvat ook voornamelijk allerlei soorten bacteriën, met daarnaast gisten en andere gekriebel. Het totale gewicht ervan is één tot anderhalve kilo. Sommige zijn commensalen (leven daar, doen hun eigen ding en bemoeien zich met niemand), maar de meerderheid is mutualistisch, dat wil zeggen tot beider gewin samenwerkend met het gastlichaam. Een heel belangrijke functie van de darmflora is het afbreken van voedingsstoffen tot een opneembare vorm en het aanmaken van bijvoorbeeld vitaminen die moeilijk uit voedsel of andere bronnen kunnen worden opgenomen. De belangrijkste functie van het darm microbioom is het leggen van de basis voor een goed werkend immuunsysteem en het gezond houden van de darm.

Net als bij het huid microbioom kunnen overigens goedaardige en behulpzame micro-organismen uit de darm op andere plaatsen tot ernstige ziekte leiden. Bij een verstoring van het evenwicht kunnen van oorsprong goedaardige organismen evolueren naar ziekmakende vormen of bestaande gecontroleerde ziekmakers kunnen hun kans schoon zien en amok gaan maken.
Naast de reguliere bewoners van het menselijk lichaam zijn er ook de opportunisten die een gezellig plekje zoeken voor het uitbaten van hun verstorende handel. Schimmels, parasieten en dergelijk volk verstoppen zich op onduidelijke plekken en in duistere hoeken en wachten af of zich een moment of een situatie voordoet om hun activiteiten uit te breiden. Bij parasieten op de huid zijn dat allerlei soorten vlooien en luizen bijvoorbeeld en in de darm onder andere de diverse vertegenwoordigers van de familie Worm. Dergelijke ongewenste en zeker ongenode gasten kunnen worden weggejaagd door het creëren van een omgeving waarin zij zich niet prettig voelen of door er met grof geschut op te schieten. Kinderen die borstvoeding krijgen bestrijden hen bij voorkeur met nog meer moedermelk.
Moedermelk bevat allerlei directe en indirecte manieren van afweer tegen ongewenste schimmels, bacteriën, virussen, en optimaliseert daarmee het eigen vermogen van het lichaam om af te rekenen met indringers. Moedermelk is het prototype van pre- en probiotica. Ook kinderen die niet of niet meer aan de borst zijn, hebben baat bij een dagelijkse portie, liefst verse, moedermelk. Bij huidproblemen kan de melk behalve gedronken worden, ook direct op de huid worden aangebracht. De vetten verzachten en de antibacteriële, antischimmel en antivirale aspecten bevechten een eventuele huidinfectie. De grotere kriebelaars kunnen worden weggevangen of met medicatie worden behandeld. Moedermelk op eczeem (weliswaar geen infectie of parasitaire aandoening) houdt de huid soepel en schoon en voorkomt (daardoor, en door het stillen van de jeuk) dat de huid kapot gaat (door bijvoorbeeld wrijven, schuren en krabben) en er een infectie bij komt.