Onderzoek en wetenschap zijn regelmatig terugkerende thema’s op deze pagina’s. Ik praat regelmatig over goed en slecht onderzoek en over waardevolle en waardeloze wetenschap. Hoe kom ik bij die uitspraken? Is het niet een beetje betweterig om het beter te denken te weten dan de dokters die ervoor gestudeerd hebben? Nou, nee, dat vind ik niet ( ”Ik ben niet arrogant, ik weet het gewoon beter” of ”Ik ben niet arrogant, ik ben gewoon debeste” zijn favoriete T-shirt opdrukken van mij).
Want met het ‘leren voor wetenschap’ lijken veel dokters en andere wetenschappers hun zelfstandig en kritisch denkvermogen te zijn verloren. Ze mogen nog zo intelligent en geleerd zijn, ze zijn dom als ze de hun gegeven intelligentie niet naar behoren gebruiken.
Neem nu deze afbeelding: maakt het vergrootglas dat u beter ziet welk voorwerp er wordt getoond? Nee, inzoomen op details maakt een geheel niet direct duidelijker. Vooral niet als de vraagstelling en het gebruikte gereedschap niet kloppen of het gereedschap verkeerd wordt gebruikt. Ik heb dus gegevens verzameld, maar het brengt me niet echt verder in begrip. Toch wordt dit vak gedaan bij onderzoek. Men pakt een half of niet begrepen onderwerp bij de horens en zoomt direct in op de details, waarbij men hooguit een flauwe notie heeft van wat men ziet of zelfs waar men naar zoekt.
Op deze afbeelding gebruiken we het gereedschap al beter, het beeld is scherper. Nog steeds is het maar een deel van hele object en op basis van deze data kan men op zijn best gaan raden om welk object het gaat, wat het kleurverschil betekent (of het wat betekent om te beginnen). Een argeloze onderzoeker zou kunnen concluderen dat de kleur en mogelijk de textuur van het object verandert als je het zoekgereedschap anders gebruikt of instelt.
Een andere onderlinge verhouding tussen onderzoeksobject, vergrotende lens en registrerende lens lijkt ertoe te leiden dat er andere structuren ontstaan in het te onderzoeken object. De gebruikte methode en gereedschappen contamineren het object. Er lijkt iets te zijn toegevoegd en de structuren zien er in plaats van hoekig nu vrij zacht en wollig uit.
Bij wetenschappelijk onderzoek gebruikt men methodes om eigenschappen, processen, en oorzaken en gevolgen te onderzoeken, waarbij het onderzoek reproduceerbaar met gelijkende resultaten moet zijn, vooraf opgezet (prospectief) en vrij van contaminerende factoren. Om dat laatste te bereiken wil men dat subjecten gerandomiseerd (willekeurig) worden toegewezen aan een van de onderzoeks- en controlegroepen en dat die randomisatie blind en helemaal liefst dubbelblind is. Blind wil zeggen dat het subject niet weet in welke groep hij zit en dubbelblind dat de onderzoeker het ook niet weet.
Dit is heel eenvoudig uit te voeren bij niet levende onderzoekssubjecten. Neem een rij petrischaaltjes met een bepaalde voedingsbodem of verschillende voedingsbodems en voeg daar verschillende niet visueel of olfactorisch (zichtbaar of ruikbaar) te onderscheiden stoffen aan toe. Observeer en beschrijf vervolgens wat er in de verschillende schaaltjes gebeurt. In een volgend stadium worden de uitslagen gekoppeld aan de gecodeerde identificatie van voedingsbodems en teststoffen en kan worden bekeken wat elke substantie doet op de voedingsbodems.
Easy-peasy, toch? Maar nu nemen we een onderzoek over een aspect van zuigelingenvoeding. Randomiseren moet, maar is het ethisch te verantwoorden om ouders volkomen willekeurig te dwingen hun kind op een bepaalde manier te voeden? Een vaak geciteerd mega onderzoek uit de voormalige Sovjet-Unie (PROBIT studies onder leiding van Kramer*) met veel deelonderzoeken deed dit wel, daar vindt men dat kennelijk acceptabel. In onze omgeving denken we daar toch anders over. Naast de keuzevrijheid van de ouders speelt ook nog mee dat er inmiddels zoveel onderzoek is gedaan dat erop wijst dat het niet krijgen of geven van borstvoeding tot verhoging van gezondheidsrisico’s leidt. Het is ook daarom onethisch om ouders te verplichten tot het maken van de keuze geen borstvoeding.
Dan blind of dubbel blind. Het lijkt me erg moeilijk om borstvoeding of flesvoeding te geven zonder dat moeder of observator dat merken. Alle voeding per ondoorzichtige fles geven (gekolfde moedermelk of kunstvoeding) is geen optie, omdat borstvoeding meer is dan alleen een soort melk. De toedieningswijze heeft wel degelijk effecten op korte en lange termijn.
Het grootste probleem met onderzoeken naar zuigelingenvoeding is dat er veelal wordt uitgegaan van verkeerde vooronderstellingen die de uitkomsten kleuren. Goed onderzoek gaat namelijk uit van de norm, de nulwaarde, de fysiologie, en bekijkt of interventies effect hebben en zo ja wat voor effect. Het overgrote deel van de onderzoekers gaat echter uit van de maatschappelijke norm waarbij kunstvoeding als nulwaarde wordt genomen en borstvoeding als interventie. Zo komen we tot uitslagen die wijzen op ”voordelen” van borstvoeding.
Mee naar huis boodschap:
Borstvoeding hoeft niet te worden bewezen, kan niet worden bewezen, want het is de biologische en evolutionaire norm voor de zorg en het voeden van mensenkinderen.
PS: iemand enig idee wat het onderzoeksobject is in de gebruikte foto’s?
*) Bijvoorbeeld: Kramer MS, Chalmers B, Hodnett ED, et al. Promotion of Breastfeeding Intervention Trial (PROBIT): A Randomized Trial in the Republic of Belarus. JAMA. 2001;285(4):413-420. doi:10.1001/jama.285.4.413.