Dit blog over oorzaken voor pijn bij het voeden gaat over variatie. Over de grote variatie in mogelijke anatomische uitvoeringen van de mond van een baby. Natuurlijk hebben alle kindjes wel een tong, een hard en zacht gehemelte, wangen, kaken en lippen. Daar zit de variatie niet in, evenmin als in de onderlinge verdeling over het beschikbare stuk van het hoofd.
Het aantal kindjes dat wordt geboren met een Picasso-variatie is gelukkig verwaarloosbaar klein. Maar de onderlinge verhoudingen en uitvoeringen van de verschillende onderdelen en de manier waarop het een aan het ander vast zit, daar is een hele waaier van variaties mogelijk. Een flink aantal variaties zie je bij de meeste dieren niet. Niet omdat wij zo bijzonder gevarieerd van ontwerp zijn, maar omdat niet werkende variaties bij wilde dieren de kans niet krijgen om zich te vestigen. Variaties die namelijk niet of zeer slecht verenigbaar zijn met het zichzelf in leven houden sterven vrij snel uit.
Mensen hebben al vroeg in de ontwikkeling geleerd dat als er iets niet werkt zoals het is gemaakt, er vaak hulpmiddelen of technieken zijn die daar omheen kunnen werken. Daardoor kunnen ook kinderen met anatomische variaties gewoon groot worden en hun aanleg doorgeven. Er lijken ook andere factoren – milieu-invloeden en mogelijk ook medicijnen, voedingssupplementen of voedingsgewoontes – mee te spelen bij het naar het lijkt steeds vaker voorkomen van anatomische variaties, met name in de middenlijn. De middenlijn is de lijn waarlangs een perfecte lengtedoorsnede (midsagittale doorsnede) van het lichaam kan worden gemaakt. Die lijn loopt van de kruin over de neus, midden over de kin, door het putje van de hals, midden over het borstbeen, over de navel en door het kruis en de bilnaad via de ruggengraat weer naar de kruin.
Langs en ter weerszijden van deze lijn komen met enige regelmaat bepaalde variaties in de aanleg voor, zoals een scheef neustussenschot, onvolledige sluiting van de lip, de kaak, het harde en zachte gehemelte en de huig, variaties in de aanleg van de frenula (verbindingsriempjes) van de lippen en de tong, verder omlaag een afwijkende aanhechting van het frenulum van de voorhuid en aan de achterkant een extra opening of holletje bovenin de bilnaad. Dat is nogal een opsomming van milde en ernstige variaties en afwijkingen. De ernstigste laat ik voor nu buiten beschouwing.
Voor borstvoeding zijn eigenlijk alleen die in het mond-neusgebied van belang. Het meest in het oog lopend zijn de verschillende vormen van schisis. Schisis geeft ook de minste discussies over het al dan niet herstellen. En die discussies gaan dan niet over of er hersteld moet worden, maar alleen wanneer. Eén vorm van schisis wordt makkelijk over het hoofd gezien, en dat is die waarbij het benige deel niet is gesloten, maar er wel slijmvlies overheen is gegroeid. Dit is te zien door met een lampje in de neus te schijnen en te kijken of het licht door het gehemelte heen te zien is. Er zijn ook vormen waarbij de sluiting van het gehemelte wat hobbels heeft opgelopen, letterlijk, wat op te merken is als holtes, groeven of gleuven in het gehemelte. Al deze variaties kunnen problemen geven bij borstvoeding, doordat de tepel erin bekneld kan raken.
De variaties aan tong en lippen en hun frenula liggen wat lastiger en die roepen heel wat discussie op. De frenula zijn bedoeld om de tong, respectievelijk de lip, op hun plaats te houden. Als de tong te los zou liggen, zou je makkelijk stikken als je op je rug ligt. Soms is zo’n frenulum te kort of te dik of te vlezig of te breed of zit het te ver naar voren vast en belemmert het de normale functie van de tong of de lip. En dat is waar het problemen gaat geven voor de tepels van een voedende moeder. Als een kind aan de borst niet met zijn tong en bovenlip kan doen wat hij moet doen (een grote, wijde hap nemen en met de lippen de borst lichtdicht afsluiten terwijl de tong de borst masseert) krijgt de baby niet de melk die hij nodig heeft en maakt hij de tepel van zijn moeder kapot.
Soms kan het probleem omzeild worden door een andere houding te gebruiken of een andere aanlegtechniek, maar over het algemeen is het probleem sneller en effectiever op te lossen door de frenula door te knippen of snijden. Daardoor komt er ruimte om de tong of lip zijn werk te laten doen.