”Kunnen kindjes te hard groeien als je ze op verzoek borstvoeding geeft?” Een vraag in antwoord op een oproep naar blog onderwerpen. Een vraag die op allerlei manieren en op allerlei plaatsen al vaak werd gesteld. Dit is niet zo’n simpele, eenduidige vraag als het wellicht lijkt.
Eerst moet je namelijk een paar definities gaan opstellen: ‘Wat is voeden op verzoek?’ en ‘Wat is te hard groeien?’ En als die vragen beantwoord zijn, en als mocht blijken dat het inderdaad kan, dan is de volgende vraag: Kan het kwaad als een kindje op enkel borstvoeding op verzoek te hard groeit? Eerst maar eens die definities.
Voeden op verzoek. Hieronder wordt verstaan dat een zuigeling zelf aangeeft voeding nodig te hebben en dat daarop prompt wordt gereageerd door het hem mogelijk te maken aan de borst te gaan en daar zo veel en zo lang te drinken als hij aangeeft dat nodig te hebben. Of zij. Of de fles. Het probleem met deze definitie is natuurlijk het deel over de baby die aangeeft. Want hoe geeft die baby dat aan, die behoefte aan wanneer, hoeveel en hoe lang. Baby heeft daarvoor een heel arsenaal aan communicatie mogelijkheden. Vaak wordt gezegd dat baby’s enige manier van communiceren huilen is. Dat is in feite onjuist, zeer onjuist. Huilen is een laatste poging tot communicatie, als niemand op eerdere, meer beschaafde manieren heeft gereageerd. Of het is een 112 oproep.
Wie wacht op huilen om de baby aan de borst te nemen, of de fles te geven, voedt niet op verzoek. Die reageert op een 112 oproep en die komen vaak aan de late kant. Bij een heel jonge baby kan elke beweging en elk geluid worden gezien als een verzoek om de borst. Of hij nu honger heeft, verdrietig is, zuigbehoefte heeft of zich alleen voelt, de borst is altijd een goed antwoord. Pas na een flink aantal weken betekent niet meer elke beweging of geluid een behoefte aan de borst, maar kan het ook een oproep zijn om te spelen, verder te communiceren. Om de communicatie pogingen van de baby te leren verstaan is het nodig dat moeder en kind vanaf de geboorte zo veel mogelijk zo dicht mogelijk bij elkaar zijn. Zodat geluidloze communicatie pogingen niet worden gemist, zodat bewegingen niet alleen gezien, maar ook gevoeld worden. Bij voeden op verzoek worden geen voedingen uitgesteld en worden verzoeken niet afgedaan met zuigobjecten als substituut voor de borst. Lees meer blogs met de zoekterm <voeden op verzoek>.
Te hard groeien, wat is dat eigenlijk? Dat zou kunnen worden gedefinieerd als een groei die over langere periode gemiddeld sneller is dan de beginpuntlijn op de groeicurve doet verwachten. Nu kan een kind gerust harder groeien dan de grafiek of de standaarden aangeven, maar is dat ook te veel? En wanneer is ”veel” ”te veel”? De groeistandaarden zijn het product van metingen van duizenden kinderen over de hele wereld, die vervolgens werden gemiddeld. Een gemiddelde ontstaat slechts bij de gratie van de uitersten. Het is dus heel goed mogelijk dat een kind perfect gevoed wordt en toch een andere groeilijn volgt.
Om te kunnen bepalen of die persoonlijke groei van het individuele kind goed is of te veel of te weinig, moet altijd naar het hele kind worden gekeken. Naast de groei zijn ook het ontwikkelen en het gedijen van belang. Er moet ook worden gekeken of de lengtegroei en de gewichtsgroei gelijk op gaan, want de verhouding tussen lengte en gewicht is ook een bepalende factor bij het bepalen of een gewicht gezond is. Over het algemeen houdt dat in dat de lengtelijn en de gewichtslijn gemiddeld op ongeveer dezelfde plaats op de curve moeten lopen. Dat mag een beetje met horten en storten gaan, want bij veel kinderen wisselen toenames in lengte en in gewicht elkaar een beetje af. Te veel groei mag je dus definiëren als groei die harder gaat dan de groeistandaarden aangeven terwijl ook de gewichtstoename harder gaat dan de lengtegroei.
En kan dat dan ook gebeuren bij borstvoeding op verzoek? Vroeger waren we geneigd te zeggen dat overvoeren niet mogelijk is, maar daar komen we toch wel een beetje van terug. Ja, het is mogelijk dat een volledig borstgevoed en volledig op verzoek borstkind volgens deze definitie te hard groeit. Daar zijn allerlei oorzaken voor. Meest voor de hand liggend is dat er te veel melk wordt gemaakt, liever gezegd, te veel suikerrijke melk, die allemaal wordt opgenomen en dus een te hoge calorieën aanvoer tot gevolg heeft. Het kan ook zijn dat de borsten door het vake voeden doorgaans vrij leeg zijn en dus zeer vette melk leveren, waardoor de melk dubbel zo calorierijk kan zijn dan gemiddeld. Daarvan kan een kind ook flink aankomen in gewicht. Omdat er geen verhoogde aanvoer van eiwitten is, is een versterkte lengtegroei niet aannemelijk. Van kinderen, die grote hoeveelheden relatief vetarme melk drinken en volledig opnemen, kunnen daarentegen door de ook verhoogde totale aanvoer van eiwitten zowel de lengte als het gewicht sneller dan verwacht toenemen.
Dus ja, het kan gebeuren dat een volledig op verzoek borstgevoed kind te hard groeit in verhouding tot het geboortegewicht en/of de lengte. Maar de grote vraag is of dat ook kwaad kan. Er zijn allerlei onderzoeken die een verband zien tussen versnelde groei in de eerste levensmaanden en een verhoogd risico van overgewicht of obesitas later. Dit zijn vaak onderzoeken waarbij de groeigegevens komen van kinderen met een te laag geboortegewicht (bijvoorbeeld te vroeg geboren of geboren met een te laag geboortegewicht) die inhaal groei hebben doorgemaakt. Dat wil zeggen dat zij min of meer geforceerd werden gedwongen harder te groeien dan op basis van hun geboortegewicht mocht worden verwacht, om uit te komen op de groeilijn die hoort bij hun verwachte geboortegewicht. Dat is dan weer gebaseerd op de wetenschap dat een te laag geboortegewicht en een te trage groei in de eerste tijd tot verminderde hersenontwikkeling en andere ongewenste effecten kan leiden.
Maar er zijn ook onderzoeken die werken met de gegevens van normale, gezond en op tijd geboren kinderen. Daaruit blijkt dat die link tussen versnelde vroege groei en overgewicht later voornamelijk kan worden gelegd bij kinderen die kunstvoeding krijgen. Volledig als vervanging van borstvoeding, maar vooral als die kunstvoeding naast, of liever gezegd, bovenop borstvoeding werd gegeven. Ook kinderen die afgekolfde moedermelk (exclusief of voornamelijk) per fles krijgen lijken meer kans op later overgewicht te hebben, maar wat minder dan bij kunstvoeding. Het lijkt erop dat niet alleen het soort melk dat een zuigeling krijgt, maar ook de toedieningswijze invloed kan hebben op een gezond gewicht later.
Samenvattend kunnen we dus stellen dat kinderen die uitsluitend en op verzoek aan de borst worden gevoed inderdaad harder kunnen groeien dan verwacht wordt of als wenselijk wordt gezien, maar dat dat bij hen geen verhoogd risico geeft van latere gewichtsproblemen.
Conclusie is dat het kan gebeuren dat een exclusief borstvoeding baby te hard kan groeien, maar hoe vaak komt het eigenlijk voor?
Ik denk niet daar daar precies onderzoek naar is gedaan.