Daphne Dekkers* vergeleek eens het drinken van een kind aan de borst met het pletten van je tepels in een knoflookpers. Ik begreep bij die beschrijving van haar direct waarom zij zo fel tegen elke vorm van borstvoeding promotie is. Ze heeft abominabele begeleiding gehad, vrees ik, want als het zo voelt, gaat er ergens iets helemaal niet goed. Ze had er beter aan gedaan om goede, professionele steun in te huren in plaats van eigenwijs te zijn en te denken het zelf beter te weten en er vervolgens pissig over te schrijven. Zie je, pissig schrijven is makkelijk zat, dat doe ik aan de lopende band. Maar erg constructief is het meestal niet. Daarom vandaag een degelijk stukje over pijn aan de tepels bij borstvoeding.
Pijn aan de tepels kan allerlei oorzaken hebben. Ruwweg kun je die oorzaken verdelen in een paar groepen. Je hebt de mechanische oorzaken en de infecties bijvoorbeeld. Infecties worden veroorzaakt door schimmels (bijvoorbeeld Candida), virussen (bijvoorbeeld Herpes) of bacteriën (bijvoorbeeld streptococcen). Schimmels en virussen kunnen zich nestelen op een intacte huid en bacteriën hebben meestal een ingang nodig zoals een beschadiging van de huid. Deze beschadiging kan uiterst klein zijn, zoals een schaafplekje, en vrijwel onzichtbaar voor het blote oog. Bacteriën die normaal voorkomen op de huid en daar geen kwaad doen, kunnen dan plotseling een infectie veroorzaken als ze in zo’n wondje terecht komen. Bacteriële infecties zijn daarmee vaak een vervolg op een mechanische oorzaak van pijn en zelden een primaire oorzaak. In extreme gevallen kan een infectie aan de tepel via de melkkanalen de borst in gaan, migreren, en in de borst een primaire bacteriële borstontsteking veroorzaken. Dit komt relatief weinig voor als er niet al een ontstekingsproces bezig is vanwege bijvoorbeeld een verstopping of stuwing. Verstopping en stuwing zijn niet onverwacht wanneer er sprake is van mechanische oorzaken voor pijn aan de tepel, zoals ineffectief drinkgedrag of anatomische variaties in en om de mond. Afwijkend drinkgedrag of een afwijkende orale anatomie kunnen zowel pijn aan de tepels veroorzaken als stuwing of verstopping en beide kunnen samen leiden tot infectie aan de tepel en in de borst.
Een oorzaak voor pijn aan de tepels die niet zo vaak wordt besproken en die niet direct in de categorie mechanisch of infectie past is vasospasme, vaatkramp of het fenomeen van Raynaud. Vaatkramp is een samentrekking (spasme) van de bloedvaten, waardoor de bloedstroom volledig wordt afgesloten van het orgaan of lichaamsdeel aan de andere kant van de verkramping (vasoconstrictie). Het fenomeen van Raynaud is een vorm van vasospasme of vaatkramp in de tepels of in de handen of voeten. De symptomen naast pijn zijn verkleuring in drie fasen: volledige ontkleuring (bloedeloosheid), gevolgd door blauwe verkleuring (cyanose, zuurstofgebrek), en tot slot rode verkleuring als het bloed weer gaat stromen. De blauwe verkleuring blijft soms achterwege. Het weer gaan stromen van het bloed is vaak pijnlijker dan het stoppen van de bloedstroom. Raynaud’s in de tepels treedt meestal op direct nadat het kind de borst loslaat en duurt enkele minuten, soms wel enkele uren. De plotselinge temperatuurdaling als de baby de warme, vochtige borst loslaat is daarbij vaak de trigger. Ook compressie van de tepel door verkeerde drinktechnieken of orale anatomische variaties kunnen tot vaatkramp leiden. Pijn door bijvoorbeeld een schimmelinfectie gaat bij een aantal vrouwen ook gepaard met of wordt gevolgd door vaatkramp.
Artikel over vaatkramp/Raynaud bij Kenniscentrum Borstvoeding/borstvoeding.com
PS:
De titelfoto laat een knoflookpers zien. Een volslagen onnuttig keukenapparaat, waarvan de moeite om het schoon te krijgen niet opweegt tegen het veronderstelde gemak om een teentje knoflook klein te krijgen.
*) Daphne Dekkers: ”Toen Emma voor het eerst bij mij werd aangelegd, kreeg ik het gevoel dat ik klem zat in een knoflookpers.” Daphne Deckers: ‘De geboorte van een moeder’